Narodowe Centrum Nauki
Podcast NCN o sprawach istotnych dla środowiska naukowego i funkcjonowania nauki w Polsce. Gośćmi podcastu są badaczki i badacze z różnych ośrodków akademickich i pracownicy Centrum. Rozmowy prowadzi Anna Korzekwa-Józefowicz.
Nauka
Nagroda za wybitne osiągnięcia 2024
2024-10-10 00:25:18
Wiktor Lewandowski, Marcin Magierowski i Błażej Skrzypulec odebrali Nagrodę NCN 2024 za największe osiągnięcie naukowe. Nagroda jest przyznawana badaczkom i badaczom młodszego pokolenia, pracującym w polskich ośrodkach naukowych. Uroczystość odbyła się 9 października w Krakowie.
Nagroda NCN to najbardziej prestiżowe wyróżnienie dla naukowczyń i naukowców do 12 lat po doktoracie, prowadzących badania podstawowe. Najważniejszym kryterium, jakim kieruje się kapituła oceniająca osiągnięcia kandydatów do nagrody, jest ich doskonałość naukowa i międzynarodowa rozpoznawalność.
Dr hab. Wiktor Lewandowski jest chemikiem, zajmuje się fotoniką i chemią materiałów, jest profesorem na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Otrzymał wyróżnienie w obszarze nauk ścisłych i technicznych. Badania prof. Marcina Magierowskiego obejmują fizjologię, patofizjologię, farmakologię i gastroenterologię. Badacz z Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie został laureatem Nagrody NCN w naukach o życiu. Laureat wyróżnienia w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce dr hab. Błażej Skrzypulec jest filozofem, profesorem na Wydziale Filozoficznym UJ, zajmuje się filozofią percepcji.
W tym odcinku podcastu NCN rozmawiamy z prof. Joanną Golińską, członkinią kapituły wybierającej laureatów i Wiktorem Lewandowskim. Osiągnięcie profesora, za które otrzymał Nagrodę NCN, to przełomowa technika wytwarzania chiralnych nanomateriałów fotonicznych. Laureat mówi o badaniach, za które otrzymał Nagrodę i odpowiada na pytania o warunki uprawiania nauki w Polsce. Joanna Golińska pytana jest m.in. prace kapituły wybierającej laureatów.
Rozmowę prowadzi Anna Korzekwa-Józefowicz
Odcinek motywacyjny. Wskazówki laureatów grantów ERC i NCN
2024-08-18 20:32:38
W kolejnym odcinku podcastu NCN rozmawiamy z profesorami – Arturem Obłuskim i Piotrem Sankowskim, laureatami grantów Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC) i Narodowego Centrum Nauki o ich doświadczeniach z przygotowywaniem wniosków o finansowanie projektów naukowych i wytrwałości w pozyskiwaniu środków na badania.
Artur Obłuski jest archeologiem, dyrektorem Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, kieruje m.in. wykopaliskami w Starej Dongoli na terenie dzisiejszego Sudanu. Piotr Sankowski specjalizuje się w algorytmice. Był pomysłodawcą i pierwszym prezesem IDEAS NCBR, ośrodka działającego w obszarze sztucznej inteligencji. W 2018 za fundamentalne wyniki w dziedzinie algorytmów grafowych otrzymał Nagrodę NCN. Jako jedyny Polak uzyskał cztery razy finansowanie z ERC.
– Częścią warsztatu naukowca jest umiejętność pisania wniosków grantowych, po prostu musimy się tego nauczyć, to część naszej pracy – mówi Piotr Sankowski. Dodaje, że przygotowywanie wniosków, które uzyskają finansowanie, to proces. – Nim złożyliśmy wnioski do ERC, wcześniej pisaliśmy wnioski do NCN, do Unii Europejskiej, wnioski które przechodziły bądź nie przechodziły, i w tym procesie nauczyliśmy się je rzeczywiście dobrze pisać – dodaje.
Procedura, w jakiej otrzymuje się finansowanie w agencjach grantowych, jest konkurencyjna. Większość osób, które otrzymały finansowanie z NCN, ma na koncie także nieudane próby pozyskania grantu. Osoby, które realizowały lub realizują więcej niż jeden projekt i nie miały na swoim koncie nieudanej próby, to zaledwie dwa procent wnioskujących do NCN. Część badaczek i badaczy rezygnuje z dalszych starań o finansowanie po pierwszej nieudanej próbie.
W podkaście NCN Artur Obłuski i Piotr Sankowski zachęcają słuchaczy do wytrwałości w pracy i w pozyskiwaniu środków na badania. – Moja historia pisania wniosków czy aplikowania o pracę zaczęła się w Stanach Zjednoczonych. Byłem na Uniwersytecie w Chicago i chciałem zostać trochę dłużej na tym uniwersytecie albo gdzieś indziej. Złożyłem może 20 aplikacji o pracę, może nawet więcej i we wszystkich przypadkach poległem. Ale myślę, że trzeba się po prostu nie poddawać. (…) Jeżeli jest się przekonanym o tym, że ma się dobry program badawczy, to trzeba to kontynuować – opowiada Artur Obłuski.
Rozmowę prowadzi Anna Korzekwa-Józefowicz.
Ocena wniosków cz. 2
2024-07-24 15:06:23
W najnowszym odcinku podcastu koordynatorki dyscyplin NCN dr Anna Wieczorek i dr Magdalena Wyszkowska-Kolatko opowiadają o roli koordynatorów, przebiegu panelu ekspertów i warsztatach dla wnioskodawców.
Pierwszy podcast NCN został nagrany na początku ubiegłego roku. Do tej pory ukazało się dwanaście odcinków. Najpopularniejszym jak dotąd nagraniem jest rozmowa z udziałem dr inż. Eweliny Szymańskiej-Skolimowskiej, dr inż. Tomasza Szumełdy i prof. Jacka Młynarskiego, dwójki koordynatorów dyscyplin NCN i eksperta biorącego udział w ocenie wniosków.
Temat oceny wniosków kontynuujemy w najnowszej rozmowie. W studiu spotkały się dr Anna Wieczorek, koordynatorkadyscyplin w dziale nauk ścisłych i technicznych, dr Magdalena Wyszkowska-Kolatko, koordynatorka w dziale nauk o życiu oraz – prowadząca podcasty – Anna Korzekwa-Józefowicz. Na początku rozmowy gościnie przypominają kim są koordynatorzy dyscyplin, eksperci i recenzenci oceniający wnioski w NCN oraz jak przebiega sama ocena. Zwracają uwagę, jak ważne z punktu widzenia badaczki i badacza starającego się o grant, jest poznanie tego procesu. – Zrozumienie, co się dzieje z państwa projektem po złożeniu go do NCN, ułatwi państwu przejście od świetnego pomysłu do równie świetnego projektu. Już w momencie przygotowywania wniosku, warto się postawić w roli ekspertów, którzy będą ten wniosek czytać i oceniać, i w taki sposób przygotować opis, aby z jednej strony ułatwić ekspertom zrozumienie projektu, z drugiej po prostu zainteresować ich tak, aby chcieli w ten projekt zainwestować publiczne pieniądze – mówi Magdalena Wyszkowska-Kolatko.
Anna Wieczorek podkreśla, że w procesie oceny wniosków bardzo ważne jest sięganie po najlepszych specjalistów i eliminowanie konfliktu interesów. W 2023 roku w ocenie wniosków w NCN wzięło udział około 10,5 tys. ekspertów i recenzentów. Ponad 90 proc. z nich to naukowcy afiliowani w ośrodkach zagranicznych. – Nieraz mamy do czynienia z tematykami bardzo niszowymi, z projektami przy których współpracuje wielu naukowców, także znalezienie i dobór odpowiedniej osoby, która nie będzie miała konfliktów jest wyzwaniem, no ale mając do dyspozycji cały świat, radzimy sobie z tym – wyjaśnia koordynatorka.
Zasadnicza część rozmowy dotyczy ostatniego etapu oceny wniosków, czyli przebiegu panelu ekspertów. Koordynatorki dyscyplin pytane są m.in. o to ilu ekspertów bierze udział w pracy panelu, ile wniosków oceniają, jak wypracowuje się konsensus i tworzy listy rankingowe wniosków. Rozmówczynie opowiadają także o warsztatach dla wnioskodawców, w tym o próbnych panelach, w trakcie których badacze i badaczki mogą wcielić się w rolę ekspertów oceniających wnioski.
Technologie kwantowe. QuantERA
2024-06-25 15:13:04
Czy Polska potrzebuje komputera kwantowego? Czym są w ogóle technologie kwantowe? Jaki jest wkład naukowców pracujących w polskich ośrodkach w tę dziedzinę? O tym rozmawiamy w kolejnym odcinku podcastu NCN. Gośćmi nagrania są Sylwia Kostka z Narodowego Centrum Nauki, koordynatorka sieci QuantERA i prof. Konrad Banaszek, fizyk, autor licznych prac i patentów z zakresu technologii kwantowych, koordynator naukowy sieci QuantERA.
Naukowcy przewidują, że w perspektywie kilkunastu lat technologie kwantowe znacząco wpłyną na naszą rzeczywistość. Diagnostyka medyczna będzie szybsza i bardziej precyzyjna, bezpieczeństwo danych w sieci nieporównywalnie większe, powstaną nowe materiały o rewolucyjnych właściwościach. Do szerszej wyobraźni najbardziej przemawia jednak wizja komputera kwantowego.
Kilka miesięcy temu odbyła się nawet żywa publiczna dyskusja, gdy jeden z ośrodków naukowych chciał taki komputer kupić. Czy Polska potrzebuje komputera kwantowego? Na tak postawione pytanie prof. Konrad Banaszek odpowiada, że urządzenia, które są dostępne na rynku, są bardzo niedoskonałe i „szumią”. Zwraca uwagę, że wyobrażenia dotyczące rozwoju tych komputerów są często nieporozumieniem. – Błędne jest wyobrażenie, że komputer kwantowy to jest taki zwykły komputer, tylko działa szybciej i różnego rodzaju problemy, zagadnienia obliczeniowe, rozwiązuje szybciej niż komputery domowe czy wyspecjalizowane urządzenia, które są instalowane w centrach obliczeniowych – mówi. Podkreśla, że komputery kwantowe dostępne w tej chwili, to przede wszystkim narzędzia badawcze do rozwijania algorytmów kwantowych. – Jesteśmy na etapie poszukiwania praktycznych problemów, do których rozwiązania komputery kwantowe mogłyby się przydać – dodaje naukowiec.
W tym odcinku podcastu NCN rozmawiamy także o tym, czym są w ogóle są technologie kwantowe i o badaniach naukowych, które prowadzone są w polskich ośrodkach.
Fundamentalne prace na temat splątania kwantowego powstały w latach 90. ubiegłego stulecia na Uniwersytecie Gdańskim. Prof. Ryszard Horodecki wraz ze współpracownikami stworzył tu ośrodek, który stał się światowym centrum badań w dziedzinie informatyki kwantowej. Instytucje naukowe z Warszawy i Krakowa mają długie tradycje w zakresie optyki kwantowej, z której wyrasta większość obecnych badań, dotyczących nowych sposobów komunikacji, detekcji, metrologii i obrazowania. Naukowcy z UMK w Toruniu pracują w Krajowym Laboratorium FAMO nad nową generacją optycznych zegarów atomowych, najdoskonalszych urządzeń pomiaru czasu na świecie, które mogą być wykorzystywane w geodezji i nawigacji. Zajmują się też innymi zastosowaniami metrologii kwantowej.
Obok prac teoretycznych przybywa również wyników eksperymentalnych.
Polska jest też koordynatorem największej europejskiej sieci finansującej badania w zakresie technologii kwantowych – programu QuantERA. Program, koordynowany przez NCN łączy 41 agencji finansujących badania z 31 krajów. – Sieć została stworzona w Polsce właśnie dlatego, że doskonałą bazą na której budowaliśmy, były kontakty międzynarodowe fizyków kwantowych, polskiego środowiska naukowego. Wiedzieliśmy, że odpowiedź badaczek i badaczy na ten program będzie bardzo dobra – mówi Sylwia Kostka.
Goście odcinka podkreślają, że to czego w tej chwili najbardziej brakuje polskiemu środowisku kwantowemu, to strategia rozwoju tych technologii. Mają nadzieję, że – podobnie jak w innych krajach europejskich – pojawi się odpowiednia wola polityczna i dokument zostanie przyjęty w najbliższym czasie.
MAPS i Weave - współpraca naukowa m.in. ze Szwajcarią
2024-04-29 07:00:12
Po dłuższej przerwie wracamy do rozmów w podcaście NCN. W 1. odcinku drugiego sezonu rozmawiamy o możliwościach współpracy naukowców z Polski z naukowcami m.in. ze Szwajcarii. Tematem naszego spotkania są programy MAPS i Weave.
Gościniami odcinka są: Barbara Świątkowska z Zespołu Funduszy Norweskich, zajmująca się również podobnymi mechanizmami finansowania, i Justyna Woźniakowska, kierowniczka Działu Współpracy Międzynarodowej NCN.
Finansowanie badań podstawowych. Wyzwania dla NCN
2023-12-15 09:31:28
Nauka po wyborach. Wskazówki dla nowego/ej ministra/y
2023-10-30 10:42:09
Ta rozmowa jest w formacie jeden na jeden. Gościem #podcastNCN jest prof. Zbigniew Błocki od marca 2015 do marca 2023, przez dwie kadencje, dyrektor Narodowego Centrum Nauki. Od marca tego roku pełniący obowiązki dyrektor NCN. W październiku 2021 urzędujący minister, prof. Przemysław Czarnek powiedział, że "postawi NCN od początku na nogi”. W sierpniu tego roku zapowiedział, że jesienią Centrum zostanie zlikwidowane oraz połączone z NCBR i Agencją Badań Medycznych. Równolegle budżet NCN został zamrożony.
Prof. Zbigniew Błocki opowiada o próbach "reformowania" NCN i głodzeniu Centrum – "a właściwie głodzeniu polskiej nauki". Zasadnicza część rozmowy dotyczy jednak przyszłości. Prowadząca, Anna Korzekwa-Józefowicz pyta o sytuację nauki i instytucji naukowych po wyborach. Prof. Błocki opowiada w jakim kierunku powinien rozwijać się NCN i o dodatkowych zadaniach, które mogłaby podejmować agencja. Gość w studiu pytany jest także o „listę zadań” dla nowego ministra/ministry oraz o to, co należy zrobić z instytucjami, które powstały w ostatnich latach (jak np. Akademia Kopernikańska) oraz tymi, które uległy politycznej presji (np. NCBR).
Nagroda NCN
2023-10-11 21:54:57
Najlepsi młodzi naukowcy 2023
Katharina Boguslawski, Karolina Ćwiek-Rogalska i Łukasz Opaliński zostali laureatami Nagrody NCN 2023. Najważniejsze wyróżnienie dla młodych naukowców pracujących w Polsce w tym roku pojedzie do Torunia, Warszawy i Wrocławia. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się 11 października w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. Gościniami kolejnego odcinka podcastu NCN są dr Karolina Ćwiek-Rogalska oraz prof. Joanna Golińska-Pilarek, członkini Rady NCN. Dr Karolina Ćwiek-Rogalska zajmuje się naukowo studiami nad pamięcią i studiami nad rzeczami oraz kulturą „Ziem Odzyskanych”. Przygląda się temu, jak proces ponownego zasiedlania terenów dawniej zamieszkiwanych przez społeczności niemieckie i niemieckojęzyczne wyglądał w powojennej Polsce i Czechosłowacji. Pracuje w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. W podcaście opowiada o swoich badaniach, które stały się podstawą do przyznania jej wyróżnienia. Nagroda NCN została wręczona po raz 11. Wśród 30 osób uhonorowanych nią od 2013 do 2022 mieliśmy 25 laureatów i tylko pięć laureatek. W tej edycji na scenie po raz pierwszy stanęły dwie badaczki i jeden badacz. Prof. Joanna Golińska-Pilarek omawia zmiany w regulaminie nagrody, które wejdą w życie w 2024 roku. Nowe zasady przyznawania wyróżnienia, będą służyły realizacji polityki równościowej w środowisku naukowym i zwiększeniu widoczności kobiet w nauce. Rozmowę prowadzi Anna Korzekwa-Józefowicz.
Impress-U i Chanse. Konkursy międzynarodowe NCN
2023-08-02 18:57:06
Tematem kolejnego podcastu jest współpraca międzynarodowa NCN. Justyna Woźniakowska i dr Malwina Gębalska z NCN oraz dr Miłosz Miszczyński, laureat konkursów Centrum rozmawiają m.in. o konkursach IMPRESS-U i CHANSE, w których trwa nabór wniosków. Uczestnicy nagrania podpowiadają, na co zwrócić uwagę w trakcie ubiegania się o finansowanie.
NCN nawiązuje i rozwija współpracę międzynarodową, aby skutecznie wspierać polskie zespoły we współpracy z zagranicznymi partnerami. Ważnym elementem naszego działania jest wywieranie wpływu na politykę naukową na poziomie międzynarodowym. – Angażujemy się w to, co się dzieje w Europie w taki sposób, żeby było to korzystne dla polskich zespołów badawczych i polskich instytucji – mówi Justyna Woźniakowska, kierowniczka Działu Współpracy Międzynarodowej. Ekspertka dodaje, że trzon działalności NCN to tworzenie dla badaczy pracujących takich możliwości, aby „realizowali wspólne projekty z partnerami zagranicznymi i otrzymywali finansowanie synchronicznie z tymi partnerami”.
Rozmowa, którą prowadzi Anna Korzekwa-Józefowicz, dotyczy w głównej mierze dwóch konkursów organizowanych przez NCN we współpracy z innymi agencjami.
Konkurs IMPRESS-U to nowość w ofercie NCN. Skierowany jest do naukowców z Polski, którzy zaplanują badania w ramach wspólnego projektu z naukowcami z Ukrainy i Stanów Zjednoczonych, a opcjonalnie także z krajów bałtyckich – Litwy, Łotwy, Estonii. Justyna Woźniakowska zwraca uwagę, że IMPRESS-U daje nową szansę na współpracę zespołów polskich z naukowcami amerykańskimi. – W historii programów grantowych NCN takie możliwości pojawiały się rzadko i z reguły w wąsko określonych obszarach badawczych. Ten konkurs umożliwia współpracę w dziedzinach wspieranych przez NSF – mówi. Amerykańska agencja wspiera badania we wszystkich obszarach nauk z wyjątkiem badań humanistycznych i medycznych. Ekspertka mówi o współpracy NCN z amerykańską agencją, wyjaśnia zasady programu, odpowiada na pytania o to, jak szukać partnerów do udziału w tym konkursie i na co zwrócić uwagę przy przygotowaniu wniosków.
Druga część rozmowy dotyczy konkursów Crisis i Well-being z zakresu humanistyki i nauk społecznychorganizowanych przez sieć CHANSE. O zasadach udziału w programach sieci mówią dr Malwina Gębalska, koordynatorka CHANSE i dr Miłosz Miszczyński z Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, kierujący polską częścią projektu HuLog, nagrodzonego w poprzedniej edycji konkursu organizowanego przez sieć. W konkursach CHANSE mogą brać zespoły złożone z od 4 do 6 partnerów z krajów biorących udział w programie. Koordynatorka z NCN zwraca uwagę na oczekiwania ekspertów oceniających wnioski. – Taka zachęta i uwaga do wnioskodawców, że ważne jest to, żeby projekt był spójny i żeby miał wspólne założenia. Nie wystarczy, żeby był tylko sumą poszczególnych części. Musi być to spójna wizja (…) pewnego celu badawczego – wyjaśnia koordynatorka z NCN. Badacz z ALK mówi, że w jego wypadku najbardziej pracochłonną i najistotniejszą częścią przygotowania wniosku były „ramy teoretyczne i nasza wspólna praca, żeby ten wniosek faktycznie pokazywał potencjał w badaniach podstawowych”. – Jeśli miałbym udzielić rady kolejnym przyszłym laureatom, to jednak postawiłbym po prostu nacisk na znaczenie projektu w dyscyplinie i żeby to był obiektywnie dobry projekt naukowy. Myślenie o cyfrach i o tym, jak to będzie od strony takiej technicznej, zostawiłbym naprawdę na koniec – mówi dr Miszczyński.
Na koniec uczestnicy rozmowy odnoszą się do wpływu bardzo trudnej sytuacji budżetowej NCN na współpracę międzynarodową.
Centra Dioscuri
2023-06-16 07:27:54
Program Dioscuri umożliwia wybitnym naukowcom prowadzenie badań na najwyższym światowym poziomie w jednostkach naukowych w Europie Środkowej i Wschodniej.
We współpracy Towarzystwa Maxa Plancka i NCN w Polsce powstało osiem centrów. Laureaci programu, wybrani przez międzynarodowy komitet naukowy, to polscy młodzi naukowcy, którzy wrócili do kraju po latach pracy zagranicą. Gośćmi kolejnego odcinka podcastu NCN są dr Aleksandra Pękowska i dr Grzegorz Sumara z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN, laureaci pierwszego konkursu Dioscuri, rozstrzygniętego w 2018 roku, dr Małgorzata Jacobs-Kozyra, koordynatorka dyscyplin i koordynatorka programu Dioscuri w NCN oraz Agatha Iwanek, koordynatorka administracyjna w programie Dioscuri w Instytucie Nenckiego PAN.
Dr Aleksandra Pękowska kieruje Centrum Doskonałości Biologii Chromatyny i Epigenomiki. Wcześniej pracowała w jednym z Narodowych Instytutów Zdrowia w Stanach Zjednoczonych. - Rozważałam powrót do Europy i uczestniczyłam w innych rekrutacjach, ale warunki tego grantu i sama idea mnie przyciągnęły, i postanowiłam dołączyć do tego projektu - mówi badaczka. W projekcie współpracuje z Instytutem Genetyki Molekularnej Maxa Plancka w Berlinie.
Dr Grzegorz Sumara bada molekularne podstawy chorób metabolicznych, takich jak otyłość, cukrzyca typu II i miażdżyca. Jego zespół współpracuje z naukowcami z Technicznego Uniwersytetu w Monachium.
Goście Anny Korzekwy-Józefowicz rozmawiają także o innych grantach #NCN oraz możliwości prowadzenia badań podstawowych w Polsce - w sytuacji m.in. zamrożenia budżetu NCN.