Szafa Melomana
Nazywam się Mateusz Ciupka, pracuję w redakcji „Ruchu Muzycznego”. Szafa Melomana to pierwszy regularny polski podcast poświęcony muzyce klasycznej. Początkowo polegał na rozmowach z przedstawicielami środowiska muzycznego, przeplatanych audycjami solowymi. Od 88 odcinka Szafa jest podcastem solowym. Samodzielnie opowiadam o tym, co w muzyce klasycznej ciekawe, wciągające, nieoczywiste - aktualnie i historycznie. Nowe odcinki ukazują się co drugi piątek. Więcej informacji na stronie: https://szafamelomana.pl/
#93 Iskra z popiołów. Vítězslava Kaprálová
2023-06-16 13:58:33
To było krótkie życie, w którym wydarzyło się więcej niż w niektórych trzykrotnie dłuższych. Vítězslava Kaprálová zmarła w wieku 25 lat. 9 lat z tego poświęciła komponowaniu i jako pierwsza Czeszka stanęła na czele Praskiej Filharmonii, a także jako pierwsza kobieta zadyrygowała BBC Symphony Orchestra. Te lata były bardzo owocne – pozostawiła po sobie 50 kompozycji, w tym utwory fortepianowej, orkiestrowe i ukochane przez nią cykle pieśni, ale także dziennik, fotografie, spory zbiór korespondencji. Z prywatnych zapisków wyłania się obraz jej bliskiej i skomplikowanej relacji z Bohuslavem Martinů, który podczas studiów Vity w Paryżu stał się jej mentorem, przyjacielem i w końcu kochankiem. Zmarła 16 czerwca 1940 – z okazji 83 rocznicy jej śmierci zapraszam do posłuchania:
PS. Ogromne wyrazy wdzięczności i uznania kieruję do Karli Hartl, badaczki, która całe życie poświęciła Kaprálovej, m.in. napisała jej obszerną monografię, przygotowała katalog kompozycji, zainicjowała wiele projektów nagraniowych i w znacznym stopniu przyczyniła się do wskrzeszenia pamięci o tej kompozytorce.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
#92 Kim był poprzednik Bacha w Lipsku?
2023-06-09 16:44:16
Gdy jeden z pierwszych krytyków muzycznych, Johann Adolph Scheibe wyliczał największych kompozytorów swojej epoki, obok Telemanna, Händla, Keisera wymienił nazwisko Johanna Kuhnaua. Gdy w zeszłym roku, dokładnie 5 czerwca minęło 300 lat od jego śmierci, nikogo ta rocznica specjalnie nie obeszła. Czy to sprawiedliwe, że pamiętany jest dzisiaj głównie jako poprzednik Bacha? Czy to słuszny wyrok historii, że skryty jest w cieniu swojego monumentalnego następcy? Dlaczego twórczość Kuhnaua popadła w zapomnienie, skoro – wbrew temu, co twierdzili jego uczniowie – wcale nie był wstecznikiem. Co więcej, to właśnie on był jednym z prekursorów muzyki programowej, wiele lat przed Berliozem! Na te pytania staram się odpowiedzieć w nowym odcinku, do którego słuchania serdecznie zapraszam.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W odcinku zabrzmiały następujące utwory:
J. Kuhnau, Tristis est anima mea, Camerata Lipsiensis & Opella Musica, Gregor Meyer (dyr.), Kuhnau: Complete Sacred Works, Vol. 1, CPO (777868-2), 2015
J. Kuhnau, Ach Gott, wie läßt du mich verstarren (fragment), Camerata Lipsiensis & Opella Musica, Gregor Meyer (dyr.), Kuhnau: Complete Sacred Works, Vol. 4, CPO (555190-2), 2019
J. Kuhnau, I Sonata z cyklu Sonat biblijnych, cz. IV, Colin Tilney (klawesyn), oryg. Philharmonic Records PRL 0201, 1960.
J. Kuhnau, Magnificat, cz. X-XII, Bach Collegium Japan, Masaaki Suzuki (dyr.), BIS (BISCD1011), 1999.
J.S. Bach, Magnificat, cz. XI-XII, Bach Collegium Japan, Masaaki Suzuki (dyr.), BIS (BISCD1011), 1999.
#91 Glenn Gould (cz. 2) O śmierci sal koncertowych
2023-06-02 22:24:32
Sale koncertowe już są martwe - powiedział Glenn Gould w 1966 roku, dwa lata po tym, jak przestał publicznie występować i zamknął się w studiu nagraniowym. Jego zdaniem technologia rejestracji dźwięku miała walnie przyczynić się do upadku filharmonii. Co więcej, nagrania miały fundamentalnie zmienić słuchacza, który stanie się równym partnerem wykonawcy i kompozytora, bo będzie miał wpływ na ostateczny kształt brzmieniowy słuchanego utworu - właśnie poprzez technologię. To nie jedyne poglądy na przyszłość Goulda. Jak rzeczywistość cyfrowa oraz pandemia je zweryfikowały? Co powiedziałby np. na wielką popularność playlist z klasyką, w tym tych spod znaku Dark Academia? Zapraszam do słuchania!
Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W odcinku zabrzmiały następujące utwory:
J.S. Bach, Inwencja dwugłosowa c-moll nr 7, BWV 778, Glenn Gould (fp.), Sony Classical (SS 6622), 1999.
J.S. Bach, Das Wohltemperierte Klavier, Fuga a-moll nr 20, BWV 865, Glenn Gould (fp.) Sony Classical (SM2K 52 600), 1993.
J. Brahms, Taniec węgierski nr 1 g-moll (fragment), Joseph Joachim (vn.), Victor D 803-B, 1903.
#90 Muzyka czasu wojny. Filharmonia Berlińska
2023-05-26 11:28:09
16 kwietnia 1945 roku Filharmonia Berlińska zagrała swój ostatni koncert przed ostatecznym upadkiem III Rzeszy. W programie znalazł się poemat symfoniczny “Tod und Verklärung” Ryszarda Straussa i był to wybór symboliczny - “Reichsorchester” umarła, aby niedługo później odrodzić przemieniona. Można jednak popatrzyć na to inaczej - Filharmonia Berlińska jako demokratycznie zarządzane przedsiębiorstwo o autonomii artystycznej umarła 12 lat wcześniej, stając się w 1933 roku zespołem podlegającym Ministerstwu Propagandy, którym kierował Joseph Goebbels. Dlaczego wolni ludzie, doskonale wykształceni muzycy, ugięli się przed nazistami? Dlaczego nie protestowali, gdy ich żydowscy koledzy zostali zmuszeni do odejścia i opuszczenia kraju? Jak z morderczą władzą układał się szef zespołu Wilhelm Furtwängler? O tym wszystkim opowiadam w najnowszym odcinku - pierwszej części cyklu “Muzyka czasu wojny”. Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W odcinku zabrzmiały następujące utwory:
G.F. Handel, Concerto grosso d-moll op.6 nr 10, HWV 328 (fragment I oraz II części), W. Furtwängler (dyr.), Berliner Philharmoniker, Deutsche Grammophon (427 777-2), lata nagrania 1942-1944, rok wydania: 1989
L.v. Beethoven, V Symfonia c-moll op. 67, (fragment III części Allegro), W. Furtwängler (dyr.), Berliner Philharmoniker, US Brunswick 25005/9 [Polydor 69855/9], rok nagrania: 1926
L.v. Beethoven, V Koncert fortepianowy Es-dur op. 73 (fragment I części), A. Rother (dyr.), Walter Gieseking (fp.), Berlin Reichsender Orchestra, Pristine Audio (PASC 390), rok nagrania: 1944, rok wydania: 2013
L.v. Beethoven, Uwerutra Coriolan op. 62 (fragment), W. Furtwängler (dyr.), Berliner Philharmoniker, Andromeda (ANDRCD 5061), rok nagrania: 1943, rok wydania: 2011.
#89 SZAFOWY LIVE #5
2023-05-16 12:59:04
W piątym odcinku na żywo sporo pianistyki: wspomnienie o „świetlistym pianiście”, czyli Menahemie Presslerze, kilka słów o Ingrid Haebler i jej (zbyt) perfekcyjnej pianistyce, o tym, jak Liu gra „V Suitę francuską” Bacha i dlaczego to nie mój klimat.
Są także odpowiedzi na Wasze pytania i m.in. o to, dlaczego bogowie wjechali do Walhalli polonezem oraz jak wykształcić w sobie umiejętność oceny wykonań muzyki klasycznej.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
#88 Marija Judina, pianistka prawdziwa w fałszywym świecie
2023-05-11 18:40:33
W jej grze było wszystko – płacz, radość, modlitwa i skarga. Całe życie spędziła w Związku Radzieckim, kraju niewoli, w którym do końca pozostała wolna w swoim duchowym świecie przepełnionym wiarą prawosławną, europejską literaturą i filozofią. Wszystko, co robiła, robiła otwarcie i płaciła za to wysoką cenę. Nie miała niczego – nie kolekcjonowała przedmiotów, nie gromadziła majątku. Nie miała nawet własnego fortepianu. Co tylko mogła, oddawała innym, łącznie z samą sobą. Przeżyła obie wojny światowe i przetrwała epokę Stalina. Zostało po niej kilkanaście tysięcy rubli długów, ale wierzyciele nie chcieli tych pieniędzy – dała ludziom bowiem coś cenniejszego od pieniędzy, czyli muzykę. W najnowszym odcinku przybliżam sylwetkę Marii Judiny, legendarnej pianistki, którą Aleksiej Lubimow nazwał „kimś prawdziwym w fałszywym świecie”.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
#87 [EN] Why do we need opera in times of crisis? (guest: Ermonela Jaho)
2023-04-25 17:27:29
For a long time, I wanted to ask this question to someone who has been at the top of the opera world. The opportunity recently arose when Ermonela Jaho, one of the most outstanding opera singers, announced as the Artist of the Year 2022 by the International Classical Music Award, came to Wrocław. She performed for the first time in Poland during a gala at the National Forum of Music. The tremendous performance of Violetta in Traviata, moving Cio Cio San in Madame Butterfly, or the eye-watering creation of Sister Angelica in Puccini's Triptych - to speak of just some of the roles that Ermonela Jaho sang on the stage of the Metropolitan Opera, Royal Opera House and Paris Opera. Who today needs the emotions that these creations bring? What will be the future of opera in the era of new technologies? What does the singer regret, and what does she dream of? Our conversation is available in two languages.
Co-financed by the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland
#87 [PL] Po co nam opera w czasach kryzysu? (gościni: Ermonela Jaho)
2023-04-25 17:19:54
To pytanie od dawna chciałem zadać komuś, kto znalazł się na operowym szczycie świata. Okazja nadarzyła się niedawno, gdy do Wrocławia przybyła Ermonela Jaho, jedna z najwspanialszych śpiewaczek operowych, ogłoszona Artystą Roku 2022 przez International Classical Music Award. Wstrząsająca kreacja Violetty w Traviacie, poruszająca Cio Cio San w Madamie Butterfly czy wyciskająca łzy kreacja Siostry Angeliki w Pucciniowskim Tryptyku – to tylko niektóre z ról, które Ermonela Jaho śpiewała na scenach Metropolitan Opera, Royal Opera House, czy Opery Paryskiej. Kto dzisiaj potrzebuje emocji, które te kreacje niosą? Jaka będzie przyszłość opery w czasach nowych technologii? Czego śpiewaczka żałuje, a o czym marzy?
Tłumaczenie: Gosia Fraser, czyta: Joanna Kołodziejska, realizacja nagrania tłumaczenia: Łukasz Dziedziuch.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
#86 Glenn Gould (cz. 1) Pianista o wielu twarzach
2023-04-20 18:57:03
„Jeszcze wiele czasu musi się nałożyć na wiele miłości, aby prawdziwie doceniono geniusz Glenna Goulda” – powiedział kiedyś Yehudi Menuhin. Gould to muzyczny Światowid: kunszt pianistyczny to tylko jedna z jego wielu twarzy, innymi są: myśliciel, popularyzator, publicysta, dyrygent, kompozytor, autor audycji i słuchowisk. W najnowszym odcinku staram się spojrzeć w oczy przynajmniej kilku z tych twarzy. To pierwszy odcinek, którego celem jest zarysowanie sylwetki. W kolejnych przyjrzymy się m.in. proroctwom Goulda dotyczącym przyszłości świata muzyki klasycznej.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
#85 Retoryka. Szarlataneria czy język muzyki dawnej?
2023-04-05 20:23:03
Partia skrzypiec w arii "Gebt mir meinen Jesum wieder" symbolizuje dźwięk srebrników rzucanych na posadzkę świątyni przez Judasza boleśnie żałującego haniebnej zdrady – twierdził w swoich audycjach Piotr Orawski. Brzmi efektownie, ale czy słuchając muzyki dawnej, nie przesadzamy w wyszukiwaniu ukrytych znaczeń? Może wyobraźnia podpowiada nam zbyt wiele? Z drugiej strony przecież retoryka była sposobem myślenia o tworzeniu zarówno dzieł literackich, mów politycznych, jak i komponowaniu muzyki. Co więcej, odkrywanie retoryki udowadnia, że niewiele się zmieniliśmy przez wieki, bo pewne chwyty działają na nas podobnie, jak na naszych przodków. O tym wszystkim rozmawiamy z prof. Zbigniewem Pilchem, koncertmistrzem Wrocławskiej Orkiestry Barokowej, Wrocław Baroque Ensemble, kierownikiem katedry muzyki dawnej Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.