::
::
Kleopatra VII pochodziła z dynastii ptolemejskiej rządzącej w Egipcie w latach od 304 p.n.e. do 30 p.n.e. Dynastię rozpoczął jeden z generałów Aleksandra Wielkiego. Ptolemeusz I Soter był jednym z najbliższych przyjaciół Aleksandra, a później jednym z jego wodzów. Po śmierci Aleksandra, Ptolemeusz objął władzę w Egipcie. Przechwycił zwłoki Aleksandra i pochował go w wybudowanym mieście Aleksandria, które stało się stolicą. Ptolemeusz I walczył z innym wodzem Antygonem, który zajął dzisiejszą Turcję i Syrię. Trzeci generał Seleukos utracił władzę w Babilonie i schronił się w Egipcie u Ptolemeusza. Po kolejnej wojnie Ptolemeusz dał Seleukosowi konnicę i ten odbił Babilon. Ostatecznie ci dwaj czyli Ptolemeusz w Egipcie oraz Seleukos w Syrii utworzyli państwa, które istniały najdłużej. Gdy mówię, że Ptolemeusz był w Egipcie nie należy tego rozumieć jako teren dzisiejszego Egiptu. Podobnie Seleukos nie zajmował tylko Syrii, ale także tereny od dzisiejszej Turcji prawie po Indie. Jednak będę dzisiaj mówił o dynastiach, a tereny, nad którymi panowali zmieniały się przez wieki.
Ptolemeusz założył w Egipcie dynastię Ptolemeuszy, a Seleukos w Syrii dynastię Seleucydów. Te dwie dynastie początkowo ze sobą współpracowały, ale później zaczęły rywalizować. Walczyły ze sobą głównie na terenie dzisiejszego Izraela. Były jednak takie momenty, kiedy zawierały sojusz. Tak się stało w 194 p.n.e. gdy Ptolemeusz V poślubił córkę Antiocha III Wielkiego. Ta córka miała na imię Kleopatra. Imię to jest połączeniem dwóch słów “kleo” i “pater”, które znaczą “sława” oraz “ojciec”. Tak więc imię Kleopatra znaczy “sława ojca”. W ten sposób imię Kleopatra weszło z dynasti Seleucydów do dynastii Ptolemeuszy. Ta Kleopatra po śmierci męża rządziła jako regentka niepełnoletniego syna. Władcy z dynastii Ptolemeuszów mają zawsze to samo imię, czyli Ptolemeusz, a kobiety to zawsze Kleopatry. Żenili się oni z własnym rodzeństwem. Jako przykład weźmy tą Kleopatrę I. Miała ona córkę Kleopatrę II oraz dwóch synów Ptolemeusza VI i Ptolemeusza VIII. Kleopatra II została żoną najpierw starszego brata Ptolemeusza VI, a potem młodszego Ptolemeusza VIII. Jeżeli dziwi was brak numeru VII to wyjaśniam, że Ptolemeusz VI i Kleopatra II mieli syna Ptolemeusza VII, ale jej brat czyli Ptolemeusz VIII zabił swojego siostrzeńca i sam został królem oraz ożenił się z siostrą Kleopatrą II. Kleopatra II miała także córkę Kleopatrę III, która wyszła za męża swojej matki czyli Ptolemeusza VIII. Jest to całkiem fascynująca historia, ale dziś chciałbym się skupić na Kleopatrze VII.
Po tym wstępie pewne zauważyliście, że śluby między braćmi, kuzynami, siostrzeńcami i bratankami były czymś normalnym. Kleopatra VII była córką Ptolemeusza XII i jak pewnie zgadliście wyszła za mąż za swojego brata Ptolemeusza XIII. W 51 p.n.e. oboje zostali władcami egiptu. Ptolemeusz XIII miał wtedy 10 lat, a Kleopatra VII 18 lub 19. Ta Kleopatra miała przydomek “Filopator”. “Filo” znaczy kochać, a “pater” to ojciec. Tak więc ten przydomek to “umiłowana przez ojca”. Ten ojciec nakazał, aby Ptolemeusz XIII po jego śmierci ożenił się z siostrą i mieli rządzić razem. Jednak doradcy młodego faraona doprowadzili do tego, że Kleopatra VII została odsunięta od władzy. Uciekła ona do na przełomie 49 i 48 p.n.e. do Syrii i tam zaczęła gromadzić swoje wojsko. Wtedy w całą sytuację wmieszali się Rzymianie. Właśnie toczyła się wojna domowa w Rzymie. Tak więc Egipcjanie mieli swoją wojnę domową, a Rzymianie swoją.
9 sierpnia 48 p.n.e. doszło do bitwy pod Farsalos pomiędzy wojskami Juliusza Cezara i Pompejusza Wielkiego. Jak zapewne wiedzie wygrał Cezar. Pompejusz uciekł do Egiptu. Gdy Cezar tam przybył jako dar dostał głowę swojego wroga Pompejusza. Nie był z tego zadowolony. Legenda mówi, że Kleopatrę przeniesiono do jego kwater w worku na brudną pościel. Chyba już wtedy zaczął się ich romans. Cezar zażądał aby zgodnie z wolą ojca czyli Ptolemeusza XII jego syn i córka rządzili razem. Tak więc Ptolemeusz XIII i Kleopatra VII mieli zacząć rządzić ponownie wspólnie. Wtedy jednak z armią na Aleksandrię ruszyła młodsza siostra Kleopatry - Arsinoe IV. Ptolemeusz dołączył do niej i razem oblegali Cezara przez pół roku. Tutaj na scenie pojawia się ojciec Heroda Wielkiego czyli Antypater. Podczas rzymskiej wojny domowej popierał Pompejusza Wielkiego. Po jego śmierci chciał się zrehabilitować w oczach Cezara, a czy mógł to zrobić lepiej niż uratować jego i Kleopatrę? Antypater ruszył więc na Aleksandrię i pomógł uratować Cezara.
Z historią Ptolemeuszy w Egipcie wiąże się nie tylko budowa miasta Aleksandria, ale także biblioteki aleksandryjskiej. Podobno jej budowę zlecił już pierwszy z tej dynastii Ptolemeusz I Soter. Podczas oblężenia Aleksandrii, gdy Cezar i Kleopatra byli oblężeni przez jej brata doszło do pożaru. Później Marek Antoniusz jako dar dla Kleopatry przywiózł zbiory ksiąg z Pergamonu. Biblioteka ta przeżyła dynastię Ptolemeuszy w Egipcie. Nie wiadomo kiedy została zniszczona. Być może było to w III wieku gdy cesarz rzymski Aurelian walczył z królową Palmiry Zenobią. Inne źródła wskazują na zniszczenie przez muzułmanów w VII wieku. Prawda jest jednak taka, że wraz z upadkiem Ptolemeuszy Aleksandria stawała się coraz mniej znaczącym miastem i w związku z tym było coraz mniej pieniędzy. Biblioteka istniała przecież dzięki opiece i wsparciu tej greckiej dynastii. Jak jednak doszło do upadku ostatniej z rodu Ptolemeuszów czyli Kleopatry VII?
Rzymianie mieli awersję do królów. Bali się też swoich wodzów, którzy żenili się z królowymi na wschodzie. Cezar miał z Kleopatrą syna Cezariona. W 44 roku p.n.e. Cezar został ustanowiony dyktatorem wieczystym. Podczas igrzysk Marek Antoniusz próbował włożyć mu na głowę koronę, ale ludzie nie przyjęli tego dobrze. Cezar więc ją odrzucił. Można jednak sobie wyobrazić, że gdyby była inna reakcja to oficjalnie poślubiłby Kleopatrę i razem rządzili by połączonymi królestwami, a ich syn Cezarion byłby następcą swoich rodziców. Rzymianie jednak nie chcieli króla. Miesiąc później 15 marca 44 p.n.e. doszło do zabójstwa Cezara. Kleopatra przebywała wtedy w Rzymie. Pozostała tam aż do połowy kwietnia czyli cały miesiąc po śmierci Cezara. Za jego spadkobiercę uznano jednak Oktawiana. Tak było zapisane w testamencie, który Cezar sporządził wcześniej. Przypuszczam, że gdyby wiedział o szybkiej śmierci zmieniłby testament. A jak sytuacja wyglądała w Egipcie?
Jak może pamiętacie Kleopatra VII była żoną swojego młodszego brata Ptolemeusza XIII. Prowadził on jednak wojnę domową z siostrą. W 47 p.n.e. przegrał bitwę z wojskami Kleopatry i Cezara. Była to bitwa nad rzeką Nil. Po przegranej Ptolemeusz XIII uciekał i podobno utopił się w rzece. Faraonem i mężem Kleopatry VIII został jej jeszcze młodszy brat Ptolemeusz XIV. Gdy Kleopatra wróciła z Rzymu w 44 roku p.n.e. kazała otruć Ptolemeusza XIV. Faraonem został jej syn znany jako Ptolemeusz XV Cezarion. W Rzymie tymczasem wybuchła kolejna wojna domowa. Spadkobierca Cezara czyli Oktawian oraz Marek Antoniusz walczyli z zabójcami Cezara. Gdy już ich pokonano Marek Antoniusz poznał Kleopatrę. Namówiła go ona do zabicia jej siostry Arsinoe IV. Rozpoczął się roman i Kleopatra urodziła Markowi Antoniuszowi trójkę dzieci. Sytuacja była podobna do tej z Cezarem. Kleopatra miała syna z Cezarem, ale nie byli małżeństwem. Podobnie teraz Marek Antoniusz miał żonę Oktawię Młodszą, która była siostrą Oktawiana adoptowanego syna Cezara. Drugi triumwirat opierał się na tym małżeństwie. Ostatecznie jednak Marek Antoniusz odesłał tą żonę i związał się z Kleopatrą. Do małżeństwa jednak chyba nie doszło. Jak na te posunięcia zareagowali Rzymianie?
Marek Antoniusz rozdzielił zdobyte tereny pomiędzy swoje dzieci, które miał z Kleopatrą. Mieli razem trójkę dzieci, najpierw bliźnięta: Helios (Słońce) i Selene (Księżyc), a później jeszcze syna Ptolemeusza Filadelfosa. Aleksander Helios dostał Armenię i Partię, Kleopatra Selena - Cyrenajkę i Libię, a Ptolemeusz Filadelfos - Syrię i Cylicję. Kleopatra miała jeszcze chrapkę na państwo Heroda Wielkiego, ale tego nie dostała od Marka Antoniusza. Rzymianom oczywiście nie podobało się to, że ktoś rozdaje rzymskie zdobycze. Marek Antoniusz uznał także Cezariona za legalnego spadkobiercę Cezara, co uderzało w prawa Oktawiana, który był adoptowanym synem tego dyktatora. Doszło więc do kolejnej wojny domowej. Oktawian nie miał problemów z przekonaniem Rzymian, że Marek Antoniusz i Kleopatra to wrogowie. Jak się skończyła ta wojna?
We wrześniu 31 p.n.e. doszło do bitwy morskiej pod Akcjum. W pewnym momencie Kleopatra ze swoimi statkami odpłynęła. Marek popłynął za nią. Doprowadziło to do klęski. Kleopatra i Marek Antoniusz uciekli do Egiptu. Teraz to już było tylko kwestią czasu kiedy Oktawian przybędzie do Egiptu. Marek Antoniusz popełnił samobójstwo, później także Kleopatra. Swojego syna wysłała do Indii, ale został on oddany w ręce Oktawiana, który go zabił słysząc radę, że nie może być dwóch Cezarów, że nie może być dwóch spadkobierców Cezara. Co się stało z pozostałymi dziećmi Kleopatry?
Ptolemeusz założył w Egipcie dynastię Ptolemeuszy, a Seleukos w Syrii dynastię Seleucydów. Te dwie dynastie początkowo ze sobą współpracowały, ale później zaczęły rywalizować. Walczyły ze sobą głównie na terenie dzisiejszego Izraela. Były jednak takie momenty, kiedy zawierały sojusz. Tak się stało w 194 p.n.e. gdy Ptolemeusz V poślubił córkę Antiocha III Wielkiego. Ta córka miała na imię Kleopatra. Imię to jest połączeniem dwóch słów “kleo” i “pater”, które znaczą “sława” oraz “ojciec”. Tak więc imię Kleopatra znaczy “sława ojca”. W ten sposób imię Kleopatra weszło z dynasti Seleucydów do dynastii Ptolemeuszy. Ta Kleopatra po śmierci męża rządziła jako regentka niepełnoletniego syna. Władcy z dynastii Ptolemeuszów mają zawsze to samo imię, czyli Ptolemeusz, a kobiety to zawsze Kleopatry. Żenili się oni z własnym rodzeństwem. Jako przykład weźmy tą Kleopatrę I. Miała ona córkę Kleopatrę II oraz dwóch synów Ptolemeusza VI i Ptolemeusza VIII. Kleopatra II została żoną najpierw starszego brata Ptolemeusza VI, a potem młodszego Ptolemeusza VIII. Jeżeli dziwi was brak numeru VII to wyjaśniam, że Ptolemeusz VI i Kleopatra II mieli syna Ptolemeusza VII, ale jej brat czyli Ptolemeusz VIII zabił swojego siostrzeńca i sam został królem oraz ożenił się z siostrą Kleopatrą II. Kleopatra II miała także córkę Kleopatrę III, która wyszła za męża swojej matki czyli Ptolemeusza VIII. Jest to całkiem fascynująca historia, ale dziś chciałbym się skupić na Kleopatrze VII.
Po tym wstępie pewne zauważyliście, że śluby między braćmi, kuzynami, siostrzeńcami i bratankami były czymś normalnym. Kleopatra VII była córką Ptolemeusza XII i jak pewnie zgadliście wyszła za mąż za swojego brata Ptolemeusza XIII. W 51 p.n.e. oboje zostali władcami egiptu. Ptolemeusz XIII miał wtedy 10 lat, a Kleopatra VII 18 lub 19. Ta Kleopatra miała przydomek “Filopator”. “Filo” znaczy kochać, a “pater” to ojciec. Tak więc ten przydomek to “umiłowana przez ojca”. Ten ojciec nakazał, aby Ptolemeusz XIII po jego śmierci ożenił się z siostrą i mieli rządzić razem. Jednak doradcy młodego faraona doprowadzili do tego, że Kleopatra VII została odsunięta od władzy. Uciekła ona do na przełomie 49 i 48 p.n.e. do Syrii i tam zaczęła gromadzić swoje wojsko. Wtedy w całą sytuację wmieszali się Rzymianie. Właśnie toczyła się wojna domowa w Rzymie. Tak więc Egipcjanie mieli swoją wojnę domową, a Rzymianie swoją.
9 sierpnia 48 p.n.e. doszło do bitwy pod Farsalos pomiędzy wojskami Juliusza Cezara i Pompejusza Wielkiego. Jak zapewne wiedzie wygrał Cezar. Pompejusz uciekł do Egiptu. Gdy Cezar tam przybył jako dar dostał głowę swojego wroga Pompejusza. Nie był z tego zadowolony. Legenda mówi, że Kleopatrę przeniesiono do jego kwater w worku na brudną pościel. Chyba już wtedy zaczął się ich romans. Cezar zażądał aby zgodnie z wolą ojca czyli Ptolemeusza XII jego syn i córka rządzili razem. Tak więc Ptolemeusz XIII i Kleopatra VII mieli zacząć rządzić ponownie wspólnie. Wtedy jednak z armią na Aleksandrię ruszyła młodsza siostra Kleopatry - Arsinoe IV. Ptolemeusz dołączył do niej i razem oblegali Cezara przez pół roku. Tutaj na scenie pojawia się ojciec Heroda Wielkiego czyli Antypater. Podczas rzymskiej wojny domowej popierał Pompejusza Wielkiego. Po jego śmierci chciał się zrehabilitować w oczach Cezara, a czy mógł to zrobić lepiej niż uratować jego i Kleopatrę? Antypater ruszył więc na Aleksandrię i pomógł uratować Cezara.
Z historią Ptolemeuszy w Egipcie wiąże się nie tylko budowa miasta Aleksandria, ale także biblioteki aleksandryjskiej. Podobno jej budowę zlecił już pierwszy z tej dynastii Ptolemeusz I Soter. Podczas oblężenia Aleksandrii, gdy Cezar i Kleopatra byli oblężeni przez jej brata doszło do pożaru. Później Marek Antoniusz jako dar dla Kleopatry przywiózł zbiory ksiąg z Pergamonu. Biblioteka ta przeżyła dynastię Ptolemeuszy w Egipcie. Nie wiadomo kiedy została zniszczona. Być może było to w III wieku gdy cesarz rzymski Aurelian walczył z królową Palmiry Zenobią. Inne źródła wskazują na zniszczenie przez muzułmanów w VII wieku. Prawda jest jednak taka, że wraz z upadkiem Ptolemeuszy Aleksandria stawała się coraz mniej znaczącym miastem i w związku z tym było coraz mniej pieniędzy. Biblioteka istniała przecież dzięki opiece i wsparciu tej greckiej dynastii. Jak jednak doszło do upadku ostatniej z rodu Ptolemeuszów czyli Kleopatry VII?
Rzymianie mieli awersję do królów. Bali się też swoich wodzów, którzy żenili się z królowymi na wschodzie. Cezar miał z Kleopatrą syna Cezariona. W 44 roku p.n.e. Cezar został ustanowiony dyktatorem wieczystym. Podczas igrzysk Marek Antoniusz próbował włożyć mu na głowę koronę, ale ludzie nie przyjęli tego dobrze. Cezar więc ją odrzucił. Można jednak sobie wyobrazić, że gdyby była inna reakcja to oficjalnie poślubiłby Kleopatrę i razem rządzili by połączonymi królestwami, a ich syn Cezarion byłby następcą swoich rodziców. Rzymianie jednak nie chcieli króla. Miesiąc później 15 marca 44 p.n.e. doszło do zabójstwa Cezara. Kleopatra przebywała wtedy w Rzymie. Pozostała tam aż do połowy kwietnia czyli cały miesiąc po śmierci Cezara. Za jego spadkobiercę uznano jednak Oktawiana. Tak było zapisane w testamencie, który Cezar sporządził wcześniej. Przypuszczam, że gdyby wiedział o szybkiej śmierci zmieniłby testament. A jak sytuacja wyglądała w Egipcie?
Jak może pamiętacie Kleopatra VII była żoną swojego młodszego brata Ptolemeusza XIII. Prowadził on jednak wojnę domową z siostrą. W 47 p.n.e. przegrał bitwę z wojskami Kleopatry i Cezara. Była to bitwa nad rzeką Nil. Po przegranej Ptolemeusz XIII uciekał i podobno utopił się w rzece. Faraonem i mężem Kleopatry VIII został jej jeszcze młodszy brat Ptolemeusz XIV. Gdy Kleopatra wróciła z Rzymu w 44 roku p.n.e. kazała otruć Ptolemeusza XIV. Faraonem został jej syn znany jako Ptolemeusz XV Cezarion. W Rzymie tymczasem wybuchła kolejna wojna domowa. Spadkobierca Cezara czyli Oktawian oraz Marek Antoniusz walczyli z zabójcami Cezara. Gdy już ich pokonano Marek Antoniusz poznał Kleopatrę. Namówiła go ona do zabicia jej siostry Arsinoe IV. Rozpoczął się roman i Kleopatra urodziła Markowi Antoniuszowi trójkę dzieci. Sytuacja była podobna do tej z Cezarem. Kleopatra miała syna z Cezarem, ale nie byli małżeństwem. Podobnie teraz Marek Antoniusz miał żonę Oktawię Młodszą, która była siostrą Oktawiana adoptowanego syna Cezara. Drugi triumwirat opierał się na tym małżeństwie. Ostatecznie jednak Marek Antoniusz odesłał tą żonę i związał się z Kleopatrą. Do małżeństwa jednak chyba nie doszło. Jak na te posunięcia zareagowali Rzymianie?
Marek Antoniusz rozdzielił zdobyte tereny pomiędzy swoje dzieci, które miał z Kleopatrą. Mieli razem trójkę dzieci, najpierw bliźnięta: Helios (Słońce) i Selene (Księżyc), a później jeszcze syna Ptolemeusza Filadelfosa. Aleksander Helios dostał Armenię i Partię, Kleopatra Selena - Cyrenajkę i Libię, a Ptolemeusz Filadelfos - Syrię i Cylicję. Kleopatra miała jeszcze chrapkę na państwo Heroda Wielkiego, ale tego nie dostała od Marka Antoniusza. Rzymianom oczywiście nie podobało się to, że ktoś rozdaje rzymskie zdobycze. Marek Antoniusz uznał także Cezariona za legalnego spadkobiercę Cezara, co uderzało w prawa Oktawiana, który był adoptowanym synem tego dyktatora. Doszło więc do kolejnej wojny domowej. Oktawian nie miał problemów z przekonaniem Rzymian, że Marek Antoniusz i Kleopatra to wrogowie. Jak się skończyła ta wojna?
We wrześniu 31 p.n.e. doszło do bitwy morskiej pod Akcjum. W pewnym momencie Kleopatra ze swoimi statkami odpłynęła. Marek popłynął za nią. Doprowadziło to do klęski. Kleopatra i Marek Antoniusz uciekli do Egiptu. Teraz to już było tylko kwestią czasu kiedy Oktawian przybędzie do Egiptu. Marek Antoniusz popełnił samobójstwo, później także Kleopatra. Swojego syna wysłała do Indii, ale został on oddany w ręce Oktawiana, który go zabił słysząc radę, że nie może być dwóch Cezarów, że nie może być dwóch spadkobierców Cezara. Co się stało z pozostałymi dziećmi Kleopatry?
Jest to odcinek podkastu:
Historia dla Dorosłych
Historia dla Dorosłych to podkast poświęcony historii oraz tematom, które z różnych względów byłyby niestosowne dla dzieci, albo po prostu dla nich nudne. Mam nadzieję, że będą ciekawe dla dorosłych :)