Alfabet lubelski w Radiu Lublin
Jarosław Cymerman i Grażyna Lutosławska odwiedzają miejsca związane w przeszłości z ludźmi i zjawiskami ważnymi dla Lublina.
Zapraszamy w co drugą niedzielę o godz. 9.40 w programie „Nie tylko rozrywkowa niedziela radiowa” na antenie Radia Lublin.
Do zdjęcia wykorzystano czcionki drewniane ze zbiorów Izby Drukarstwa Domu Słów w Lublinie. Projekt i wykonanie Magdalena Krasuska i Ivan Davydenko.
Muzykę do czołówki skomponował Piotr Selim.
Kategorie:
Edukacja
Edukacja
Alfabet lubelski - Lucifer
2021-05-06 15:17:00
Pomysłodawcami pisma mieli być Konrad Bielski i Wacław Gralewski, którzy wcześniej zdobyli redaktorskie szlify publikując trzy numery pisma uczniów lubelskich szkół średnich „Młodzież”. Redaktorką naczelną „Lucifera” została studentka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Dziewanna Włodarska, współredagowali pismo także Jan Nałęcz-Lipka i Stanisław Zakrzewski. Szczególnie ciekawą postacią był Lipka – uczestnik wojny 1918-1921, ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Warszawie (1920) i Szkołę Intendencko-Prawniczą we Francji (1925–1927). Następnie był m.in. komendantem portu wojennego Gdynia, w rezerwie, wykładowcą w szkole zawodowej w Białej Podlaskiej. Zginął zamordowany przez NKWD w Katyniu.
Pomysłodawcami pisma mieli być Konrad Bielski i Wacław Gralewski, którzy wcześniej zdobyli redaktorskie szlify publikując trzy numery pisma uczniów lubelskich szkół średnich „Młodzież”. Redaktorką naczelną „Lucifera” została studentka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Dziewanna Włodarska, współredagowali pismo także Jan Nałęcz-Lipka i Stanisław Zakrzewski. Szczególnie ciekawą postacią był Lipka – uczestnik wojny 1918-1921, ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Warszawie (1920) i Szkołę Intendencko-Prawniczą we Francji (1925–1927). Następnie był m.in. komendantem portu wojennego Gdynia, w rezerwie, wykładowcą w szkole zawodowej w Białej Podlaskiej. Zginął zamordowany przez NKWD w Katyniu.
Alfabet lubelski - Langfus
2021-04-21 15:15:00
Anna Langfus (1920-1966) – prozaiczka i dramatopisarka urodzona w Lublinie w zamożnej żydowskiej rodzinie Szternfinklów, mieszkającej w kamienicy przy ulicy Lubartowskiej. Miejsce to upamiętnia dziś tablica wmurowana z inicjatywy Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN". W 1937 roku Anna Szternfinkiel ukończyła Państwowe Gimnazjum im. Unii Lubelskiej. To w czasie nauki w tej szkole w 1936 roku opublikowała w piśmie „Filomata” swój debiutancki tekst Cyceron i Katylina , będący świadectwem jej dużej kultury literackiej. Warto zwrócić uwagę, że w tym samym czasie do tej szkoły chodziły m. in. Julia Hartwig, Anna Kamieńska czy Hanna Malewska. W 1938 roku wspólnie ze świeżo poślubionym mężem – Jakubem Rajsem – synem żydowskiego kupca z Lublina wyjechała do Belgii, by podjąć tam studia inżynierskie w Wyższej Szkole Włókienniczej w Verviers. Po ich ukończeniu planowali powrót do Polski i otworzenie fabryki włókienniczej. Niestety ich plany pokrzyżowała wojna. Latem 1939 roku przyjechali do Lublina na wakacje – by jak się okazało – już na studia nigdy nie wrócić.
Anna Langfus (1920-1966) – prozaiczka i dramatopisarka urodzona w Lublinie w zamożnej żydowskiej rodzinie Szternfinklów, mieszkającej w kamienicy przy ulicy Lubartowskiej. Miejsce to upamiętnia dziś tablica wmurowana z inicjatywy Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN". W 1937 roku Anna Szternfinkiel ukończyła Państwowe Gimnazjum im. Unii Lubelskiej. To w czasie nauki w tej szkole w 1936 roku opublikowała w piśmie „Filomata” swój debiutancki tekst Cyceron i Katylina, będący świadectwem jej dużej kultury literackiej. Warto zwrócić uwagę, że w tym samym czasie do tej szkoły chodziły m. in. Julia Hartwig, Anna Kamieńska czy Hanna Malewska. W 1938 roku wspólnie ze świeżo poślubionym mężem – Jakubem Rajsem – synem żydowskiego kupca z Lublina wyjechała do Belgii, by podjąć tam studia inżynierskie w Wyższej Szkole Włókienniczej w Verviers. Po ich ukończeniu planowali powrót do Polski i otworzenie fabryki włókienniczej. Niestety ich plany pokrzyżowała wojna. Latem 1939 roku przyjechali do Lublina na wakacje – by jak się okazało – już na studia nigdy nie wrócić.
Alfabet lubelski - Krzesiński
2021-04-07 15:11:00
Jarosław Cymerman i Grażyna Lutosławska odwiedzają miejsca związane w przeszłości z ludźmi i zjawiskami ważnymi dla Lublina.
Jarosław Cymerman i Grażyna Lutosławska odwiedzają miejsca związane w przeszłości z ludźmi i zjawiskami ważnymi dla Lublina.
Alfabet Lubelski - Klonowic
2021-03-11 15:10:00
Jarosław Cymerman i Grażyna Lutosławska odwiedzają miejsca związane w przeszłości z ludźmi i zjawiskami ważnymi dla Lublina.
Jarosław Cymerman i Grażyna Lutosławska odwiedzają miejsca związane w przeszłości z ludźmi i zjawiskami ważnymi dla Lublina.
Alfabet lubelski - Kawiarnie
2021-02-28 12:00:00
K jak kawiarnie
Picie kawy rozpowszechniło się w Europie w wieku XVIII. Wtedy również w wielu miastach zaczęły szybko powstawać kawiarnie i cukiernie, które do dziś stanowią nieodłączny element miejskiego pejzażu. Moda na tego rodzaju lokale nie ominęła również Lublina. Wiadomo, że cukiernia działała w latach 80-tych XVIII stulecia przy pierwszym lubelskim budynku teatralnym, czyli Komedialni na Korcach (przy obecnej ulicy Królewskiej).
K jak kawiarnie
Picie kawy rozpowszechniło się w Europie w wieku XVIII. Wtedy również w wielu miastach zaczęły szybko powstawać kawiarnie i cukiernie, które do dziś stanowią nieodłączny element miejskiego pejzażu. Moda na tego rodzaju lokale nie ominęła również Lublina. Wiadomo, że cukiernia działała w latach 80-tych XVIII stulecia przy pierwszym lubelskim budynku teatralnym, czyli Komedialni na Korcach (przy obecnej ulicy Królewskiej).
Alfabet lubelski - Kamieńska
2021-02-14 12:00:00
K jak K amieńska
Anna Kamieńska (1920-1986) – poetka, pisarska, eseistka i tłumaczka. Urodziła się w Krasnymstawie. W 1925 roku przeprowadziła się wraz z rodzicami do Lublina. Zamieszkali przy ulicy Skibińskiej na Bronowicach, później przenieśli się na ulicę Wieniawską. Uczyła się w Liceum im. Unii Lubelskiej, jej szkolnymi koleżankami były m. in. Julia Hartwig, Hanna Malewska i Anna Szternfinkiel (Langfus). Tuż przed wojną ukończyła Liceum Pedagogiczne im. Elizy Orzeszkowej w Warszawie. W okresie okupacji powróciła na Lubelszczyznę, opiekowała się wówczas m. in. dziećmi w przytułkach, przygotowywała wspólnie z nimi spektakle teatralne (także według własnych scenariuszy), w tym czasie podjęła także studia polonistyczne na tajnym Uniwersytecie Warszawskim.
K jak Kamieńska
Anna Kamieńska (1920-1986) – poetka, pisarska, eseistka i tłumaczka. Urodziła się w Krasnymstawie. W 1925 roku przeprowadziła się wraz z rodzicami do Lublina. Zamieszkali przy ulicy Skibińskiej na Bronowicach, później przenieśli się na ulicę Wieniawską. Uczyła się w Liceum im. Unii Lubelskiej, jej szkolnymi koleżankami były m. in. Julia Hartwig, Hanna Malewska i Anna Szternfinkiel (Langfus). Tuż przed wojną ukończyła Liceum Pedagogiczne im. Elizy Orzeszkowej w Warszawie. W okresie okupacji powróciła na Lubelszczyznę, opiekowała się wówczas m. in. dziećmi w przytułkach, przygotowywała wspólnie z nimi spektakle teatralne (także według własnych scenariuszy), w tym czasie podjęła także studia polonistyczne na tajnym Uniwersytecie Warszawskim.
Alfabet lubelski - Hartwigowie
2021-01-31 13:00:00
H jak H artwigowie
Maria i Ludwik Hartwigowie przyjechali w 1918 roku do Lublina z Moskwy, skąd zmuszeni byli emigrować po wybuchu rewolucji bolszewickiej. Ludwik wspólnie z żoną prowadził w Moskwie zakład fotograficzny. Mieli wtedy już czworo dzieci. W 1921 roku w kamienicy na rogu Krakowskiego Przedmieścia i ulicy Staszica na świat przyszła jeszcze córka – Julia. Hartwigowie po przyjeździe do Lublina także zajęli się fotografią. Ich pierwsze atelier najpierw znajdowało się przy ulicy Peowiaków 2, tuż obok teatru. Być może ta bliskość sprawiła, że Ludwik Hartwig został stałym fotografem lubelskiej sceny. Później tę tzw. budę Hartwigów przejął syn – kolejny wybitny fotograf w rodzinie – Edward Hartwig, a ojciec założył nowy zakład w podwórku Hotelu Europa, skąd wkrótce przeniósł się na Kapucyńską. Po tragicznej śmierci Marii Ludwik ożenił się powtórnie, druga żona także pomagała mu w prowadzeniu zakładu.
H jak Hartwigowie
Maria i Ludwik Hartwigowie przyjechali w 1918 roku do Lublina z Moskwy, skąd zmuszeni byli emigrować po wybuchu rewolucji bolszewickiej. Ludwik wspólnie z żoną prowadził w Moskwie zakład fotograficzny. Mieli wtedy już czworo dzieci. W 1921 roku w kamienicy na rogu Krakowskiego Przedmieścia i ulicy Staszica na świat przyszła jeszcze córka – Julia. Hartwigowie po przyjeździe do Lublina także zajęli się fotografią. Ich pierwsze atelier najpierw znajdowało się przy ulicy Peowiaków 2, tuż obok teatru. Być może ta bliskość sprawiła, że Ludwik Hartwig został stałym fotografem lubelskiej sceny. Później tę tzw. budę Hartwigów przejął syn – kolejny wybitny fotograf w rodzinie – Edward Hartwig, a ojciec założył nowy zakład w podwórku Hotelu Europa, skąd wkrótce przeniósł się na Kapucyńską. Po tragicznej śmierci Marii Ludwik ożenił się powtórnie, druga żona także pomagała mu w prowadzeniu zakładu.
Alfabet lubelski - Grędziński
2021-01-17 12:00:00
G jak G rędziński
Stanisław Grędziński (1895-?) – poeta, prozaik, publicysta, członek grupy poetyckiej „Reflektor”. Urodził się w Lublinie, jego ojciec prowadził sklep m. in. z artykułami tytoniowymi przy Krakowskim Przedmieściu. Ukończył gimnazjum Vetterów, po czym w 1913 roku rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej, które przerwał wraz z wybuchem wojny. Walczył w Legionach, ranny w 1917 roku na krótko przerwał służbę wojskową i wrócił do Lublina, by później raz jeszcze ubrać mundur już jako żołnierz Wojska Polskiego. To właśnie najpewniej podczas tej przerwy w służbie zadebiutował jako poeta kilkoma wierszami, które ukazały się w 1917 roku na łamach „Ziemi Lubelskiej”. Po wyjściu z wojska w 1920 roku podejmował studia m. in. w Krakowie i Lublinie – studiował prawo, polonistykę, medycynę i sztuki piękne. Ostatecznie żadnego z tych kierunków nie ukończył.
G jak Grędziński
Stanisław Grędziński (1895-?) – poeta, prozaik, publicysta, członek grupy poetyckiej „Reflektor”. Urodził się w Lublinie, jego ojciec prowadził sklep m. in. z artykułami tytoniowymi przy Krakowskim Przedmieściu. Ukończył gimnazjum Vetterów, po czym w 1913 roku rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej, które przerwał wraz z wybuchem wojny. Walczył w Legionach, ranny w 1917 roku na krótko przerwał służbę wojskową i wrócił do Lublina, by później raz jeszcze ubrać mundur już jako żołnierz Wojska Polskiego. To właśnie najpewniej podczas tej przerwy w służbie zadebiutował jako poeta kilkoma wierszami, które ukazały się w 1917 roku na łamach „Ziemi Lubelskiej”. Po wyjściu z wojska w 1920 roku podejmował studia m. in. w Krakowie i Lublinie – studiował prawo, polonistykę, medycynę i sztuki piękne. Ostatecznie żadnego z tych kierunków nie ukończył.
Alfabet lubelski - Glatsztejn
2021-01-03 14:00:00
G jak G latsztejn
Jakub (Jankew) Glatsztejn (1896-1971) – tworzący w języku jidysz żydowski poeta, prozaik, publicysta. Urodził się w Lublinie w rodzinie właściciela sklepu odzieżowego. Jego dom rodzinny stał najprawdopodobniej przy ulicy Jatecznej na Podzamczu. Jak ustalił Adam Kopciowski na podstawie zachowanych dokumentów, znajdował się on w pobliżu dzisiejszego skrzyżowania alei Tysiąclecia i alei Unii Lubelskiej, tuż przy obecnym ogrodzeniu Zamku Lubelskiego. Z domu wyniósł zainteresowanie dla literatury jidysz. Za sprawą ojca już w dzieciństwie miał okazję zapoznać się z dziełami Icchoka Lejba Pereca, Szolema Alejchema czy Abrahama Rajzena. Uczęszczał do chederu, czyli żydowskiej szkoły religijnej. Równolegle jednak rodzice kształcili go w domu, dzięki czemu zaliczył eksternistycznie program sześciu klas gimnazjum. W 1914 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie początkowo utrzymywał się z nisko płatnej pracy fizycznej. W tym samy roku debiutował opowiadaniem wydrukowanym w nowojorskim czasopiśmie jidysz „Di Fraje Arbajter Sztime”.
G jak Glatsztejn
Jakub (Jankew) Glatsztejn (1896-1971) – tworzący w języku jidysz żydowski poeta, prozaik, publicysta. Urodził się w Lublinie w rodzinie właściciela sklepu odzieżowego. Jego dom rodzinny stał najprawdopodobniej przy ulicy Jatecznej na Podzamczu. Jak ustalił Adam Kopciowski na podstawie zachowanych dokumentów, znajdował się on w pobliżu dzisiejszego skrzyżowania alei Tysiąclecia i alei Unii Lubelskiej, tuż przy obecnym ogrodzeniu Zamku Lubelskiego. Z domu wyniósł zainteresowanie dla literatury jidysz. Za sprawą ojca już w dzieciństwie miał okazję zapoznać się z dziełami Icchoka Lejba Pereca, Szolema Alejchema czy Abrahama Rajzena. Uczęszczał do chederu, czyli żydowskiej szkoły religijnej. Równolegle jednak rodzice kształcili go w domu, dzięki czemu zaliczył eksternistycznie program sześciu klas gimnazjum. W 1914 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie początkowo utrzymywał się z nisko płatnej pracy fizycznej. W tym samy roku debiutował opowiadaniem wydrukowanym w nowojorskim czasopiśmie jidysz „Di Fraje Arbajter Sztime”.
Alfabet lubelski - Frenkiel-Ossowska
2020-12-20 14:00:00
F jak F renkiel-Ossowska
Eleonora Frenkiel-Ossowska (1898-1982) – ta wybitna aktorka, legenda sceny przy ulicy Narutowicza, związana była z teatrem lubelskim przez 50 lat. Urodziła się w Warszawie. Tam też studiowała na Uniwersytecie Warszawskim, po czym wstąpiła do Oddziału Dramatycznego Konserwatorium Muzycznego, który ukończyła w 1923 roku. W czasie studiów – w latach 1920-1921 – uczęszczała także do Studium Teatralnego prowadzonego przez Stanisławę Wysocką. To właśnie ta wybitna aktorka, reżyserka i reformatorka teatru (w latach 1926-1927 kierująca Teatrem Miejskim w Lublinie) była jedną z mistrzyń Frenkiel-Ossowskiej. Po uzyskaniu dyplomu aktorskiego wyjechała do Wilna, gdzie do 1929 roku występowała przede wszystkim na deskach Teatru Polskiego działającego w sali Towarzystwa „Lutnia”. W tym samym okresie (pomiędzy 1925 a 1929 rokiem) w Wilnie w Teatrze na Pohulance działała Reduta. Na wileńskiej scenie miała okazję zetknąć z samym twórcą Reduty – Juliuszem Osterwą, ale także z Ireną Solską czy Karolem Adwentowiczem.
F jak Frenkiel-Ossowska
Eleonora Frenkiel-Ossowska (1898-1982) – ta wybitna aktorka, legenda sceny przy ulicy Narutowicza, związana była z teatrem lubelskim przez 50 lat. Urodziła się w Warszawie. Tam też studiowała na Uniwersytecie Warszawskim, po czym wstąpiła do Oddziału Dramatycznego Konserwatorium Muzycznego, który ukończyła w 1923 roku. W czasie studiów – w latach 1920-1921 – uczęszczała także do Studium Teatralnego prowadzonego przez Stanisławę Wysocką. To właśnie ta wybitna aktorka, reżyserka i reformatorka teatru (w latach 1926-1927 kierująca Teatrem Miejskim w Lublinie) była jedną z mistrzyń Frenkiel-Ossowskiej. Po uzyskaniu dyplomu aktorskiego wyjechała do Wilna, gdzie do 1929 roku występowała przede wszystkim na deskach Teatru Polskiego działającego w sali Towarzystwa „Lutnia”. W tym samym okresie (pomiędzy 1925 a 1929 rokiem) w Wilnie w Teatrze na Pohulance działała Reduta. Na wileńskiej scenie miała okazję zetknąć z samym twórcą Reduty – Juliuszem Osterwą, ale także z Ireną Solską czy Karolem Adwentowiczem.