Alfabet lubelski w Radiu Lublin
Jarosław Cymerman i Grażyna Lutosławska odwiedzają miejsca związane w przeszłości z ludźmi i zjawiskami ważnymi dla Lublina.
Zapraszamy w co drugą niedzielę o godz. 9.40 w programie „Nie tylko rozrywkowa niedziela radiowa” na antenie Radia Lublin.
Do zdjęcia wykorzystano czcionki drewniane ze zbiorów Izby Drukarstwa Domu Słów w Lublinie. Projekt i wykonanie Magdalena Krasuska i Ivan Davydenko.
Muzykę do czołówki skomponował Piotr Selim.
Kategorie:
Edukacja
Edukacja
Alfabet lubelski - Reflektor
2022-01-05 08:42:00
Pojawienie się w czerwcu 1923 roku „pisma literacko-artystycznego” „Reflektor” było punktem zwrotnym w dziejach lubelskiej kultury. Dzięki tej inicjatywie nie tylko pojawiła się nad Bystrzycą awangarda poetycka, a samo miasto stało się ważnym punktem na mapie literackiej Polski, ponadto to właśnie dzięki pismu i grupie o tej nazwie mógł się rozwinąć i dojrzeć talent poetycki Józefa Czechowicza.
Pojawienie się w czerwcu 1923 roku „pisma literacko-artystycznego” „Reflektor” było punktem zwrotnym w dziejach lubelskiej kultury. Dzięki tej inicjatywie nie tylko pojawiła się nad Bystrzycą awangarda poetycka, a samo miasto stało się ważnym punktem na mapie literackiej Polski, ponadto to właśnie dzięki pismu i grupie o tej nazwie mógł się rozwinąć i dojrzeć talent poetycki Józefa Czechowicza.
Alfabet Lubelski - Pozytywiści
2021-12-15 08:38:00
Lublin był w latach 60. XIX wieku jednym z pierwszych i ważniejszych ośrodków, w których kształtowały się zręby jednej z najważniejszych formacji umysłowych kultury polskiej tego czasu – czyli pozytywizmu (o pamięć o tym upominał się w swoich licznych publikacjach nieżyjący już prof. Stanisław Fita z KUL). Stało się tak za sprawą uczniów i nauczycieli Gimnazjum i Liceum Lubelskiego. W 1859 roku szkoła ta – m .in. dzięki ówczesnemu dyrektorowi Józefowi Skłodowskiemu (dziadkowi noblistki – Marii Skłodowskiej-Curie) przeniosła się do nowo wybudowanego gmachu przy ówczesnej ulicy Namiestnikowskiej (dzisiejsza Narutowicza), w którym obecnie mieści się Wydział Pedagogiki i Psychologii UMCS.
Lublin był w latach 60. XIX wieku jednym z pierwszych i ważniejszych ośrodków, w których kształtowały się zręby jednej z najważniejszych formacji umysłowych kultury polskiej tego czasu – czyli pozytywizmu (o pamięć o tym upominał się w swoich licznych publikacjach nieżyjący już prof. Stanisław Fita z KUL). Stało się tak za sprawą uczniów i nauczycieli Gimnazjum i Liceum Lubelskiego. W 1859 roku szkoła ta – m .in. dzięki ówczesnemu dyrektorowi Józefowi Skłodowskiemu (dziadkowi noblistki – Marii Skłodowskiej-Curie) przeniosła się do nowo wybudowanego gmachu przy ówczesnej ulicy Namiestnikowskiej (dzisiejsza Narutowicza), w którym obecnie mieści się Wydział Pedagogiki i Psychologii UMCS.
Alfabet lubelski - Porazińska
2021-12-05 08:32:00
Janina Porazińska (1882-1971) – pisarka, poetka, dramatopisarka, redaktorka i tłumaczka, tworząca przede wszystkim dla dzieci. Urodziła się w Lublinie na Starym Mieście w kamienicy stojącej pomiędzy ulicami: Rybną, Olejną i dzisiejszą Noworybną. Przyszła na świat w rodzinie Edwarda Porazińskiego, urzędnika bankowego, i Heleny z Saryusz-Bielskich. W dzieciństwie często wyjeżdżała do dziadków ze strony matki do wsi Chrusty niedaleko Łodzi, gdzie zetknęła się z kulturą ludową, co odegrało znaczną rolę w jej późniejszej twórczości.
Janina Porazińska (1882-1971) – pisarka, poetka, dramatopisarka, redaktorka i tłumaczka, tworząca przede wszystkim dla dzieci. Urodziła się w Lublinie na Starym Mieście w kamienicy stojącej pomiędzy ulicami: Rybną, Olejną i dzisiejszą Noworybną. Przyszła na świat w rodzinie Edwarda Porazińskiego, urzędnika bankowego, i Heleny z Saryusz-Bielskich. W dzieciństwie często wyjeżdżała do dziadków ze strony matki do wsi Chrusty niedaleko Łodzi, gdzie zetknęła się z kulturą ludową, co odegrało znaczną rolę w jej późniejszej twórczości.
Alfabet lubelski - Pol
2021-11-17 08:41:00
Wincenty Pol (1807-1872) – poeta, prozaik, geograf, jeden z czołowych reprezentantów tzw. romantyzmu krajowego, w XIX wieku stawianym obok Adama Mickiewicza, autor bardzo popularnych podczas rozbiorów poematów takich jak Pieśni Janusza , Pieśń o ziemi naszej czy Mohort . To jemu przypisuje się wprowadzenie kategorii „kresy” do polskiego języka i kultury. W Lublinie spędził pierwsze dwa lata swojego życia. Przyszedł na świat w kamienicy przy ulicy Grodzkiej 7 – na której dziś znajduje się upamiętniająca ten fakt tablica. Jego ojciec był austriackim urzędnikiem, Niemcem z Warmii, a matka pochodziła ze spolonizowanej francuskiej rodziny Longchamps de Berier. Obok staromiejskiej kamienicy do rodziców poety należał także dworek położony na Firlejowszczyźnie, będący letnią rezydencją rodziny. Zachował się on do dzisiejszego dnia. Odrestaurowany, został jednak w latach 60. XX wieku przeniesiony na Kalinowszczyznę. Obecnie działa w nim muzeum poświęcone poecie.
Wincenty Pol (1807-1872) – poeta, prozaik, geograf, jeden z czołowych reprezentantów tzw. romantyzmu krajowego, w XIX wieku stawianym obok Adama Mickiewicza, autor bardzo popularnych podczas rozbiorów poematów takich jak Pieśni Janusza, Pieśń o ziemi naszej czy Mohort. To jemu przypisuje się wprowadzenie kategorii „kresy” do polskiego języka i kultury. W Lublinie spędził pierwsze dwa lata swojego życia. Przyszedł na świat w kamienicy przy ulicy Grodzkiej 7 – na której dziś znajduje się upamiętniająca ten fakt tablica. Jego ojciec był austriackim urzędnikiem, Niemcem z Warmii, a matka pochodziła ze spolonizowanej francuskiej rodziny Longchamps de Berier. Obok staromiejskiej kamienicy do rodziców poety należał także dworek położony na Firlejowszczyźnie, będący letnią rezydencją rodziny. Zachował się on do dzisiejszego dnia. Odrestaurowany, został jednak w latach 60. XX wieku przeniesiony na Kalinowszczyznę. Obecnie działa w nim muzeum poświęcone poecie.
Alfabet lubelski - Panas
2021-11-11 08:36:00
Władysław Panas (1947-2005) – literaturoznawca i eseista, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Urodził się pod Kołobrzegiem, studia polonistyczne rozpoczął na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, skąd go usunięto za udział w protestach studenckich w 1968 roku. Chcąc nie chcąc trafił do Lublina, gdzie od 1969 roku mógł kontynuować studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Z tą uczelnią był odtąd związany aż do końca życia – od 1974 roku aż do śmierci pracował w Instytucie Filologii Polskiej KUL. Początkowo zajmował się przede wszystkim semiotyką oraz twórczością Brunona Schulza. Z czasem zainteresował się tematyką żydowską w polskiej literaturze i kulturze, co być może sprawiło, że zaczął baczniej przyglądać się miastu, w którym przyszło mu żyć.
Władysław Panas (1947-2005) – literaturoznawca i eseista, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Urodził się pod Kołobrzegiem, studia polonistyczne rozpoczął na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, skąd go usunięto za udział w protestach studenckich w 1968 roku. Chcąc nie chcąc trafił do Lublina, gdzie od 1969 roku mógł kontynuować studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Z tą uczelnią był odtąd związany aż do końca życia – od 1974 roku aż do śmierci pracował w Instytucie Filologii Polskiej KUL. Początkowo zajmował się przede wszystkim semiotyką oraz twórczością Brunona Schulza. Z czasem zainteresował się tematyką żydowską w polskiej literaturze i kulturze, co być może sprawiło, że zaczął baczniej przyglądać się miastu, w którym przyszło mu żyć.
Alfabet lubelski - Mostwin
2021-11-05 15:25:00
Danuta Mostwin (1921-2010) – pisarka, publicystka, psycholog i socjolog. Urodziła się w Lublinie w rodzinie oficera Wojska Polskiego Józefa Tadeusza Pietruszewskiego i Ireny Bronisławy z domu Paździor. W rodzinnym mieście mieszkała do 1930 roku, kiedy to przeniosła się wraz z rodzicami do Warszawy. Maturę zdała w maju 1939 roku. W czasie wojny studiowała medycynę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, była także zaangażowana w ruch oporu, szkoliła m. in. sanitariuszki.
Danuta Mostwin (1921-2010) – pisarka, publicystka, psycholog i socjolog. Urodziła się w Lublinie w rodzinie oficera Wojska Polskiego Józefa Tadeusza Pietruszewskiego i Ireny Bronisławy z domu Paździor. W rodzinnym mieście mieszkała do 1930 roku, kiedy to przeniosła się wraz z rodzicami do Warszawy. Maturę zdała w maju 1939 roku. W czasie wojny studiowała medycynę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, była także zaangażowana w ruch oporu, szkoliła m. in. sanitariuszki.
Alfabet lubelski - Modrzewska
2021-10-20 15:24:00
Zofia Modrzewska (1888-1980) – reżyserka, aktorka, dyrektorka teatru. Była córką znanego architekta Karola Regera i jego żony, Anieli. Karierę aktorską zaczęła wbrew woli rodziny, jej pierwszym nauczycielem był podobno sam Ludwik Solski. Zadebiutowała w sezonie 1911/1912 na deskach krakowskiego Teatru im. Juliusza Słowackiego (jako Zofia Regerówna), od 1913 roku zaczęła używać pseudonimu Zofia Modrzewska. W 1914 roku wyszła za mąż za Leona Schillera, z którym spędziła blisko 10 lat. Wspólnie z nim odbyła m. in. podróż do Włoch, gdzie poznała wybitnego reformatora teatru – Edwarda Gordona Craiga.
Zofia Modrzewska (1888-1980) – reżyserka, aktorka, dyrektorka teatru. Była córką znanego architekta Karola Regera i jego żony, Anieli. Karierę aktorską zaczęła wbrew woli rodziny, jej pierwszym nauczycielem był podobno sam Ludwik Solski. Zadebiutowała w sezonie 1911/1912 na deskach krakowskiego Teatru im. Juliusza Słowackiego (jako Zofia Regerówna), od 1913 roku zaczęła używać pseudonimu Zofia Modrzewska. W 1914 roku wyszła za mąż za Leona Schillera, z którym spędziła blisko 10 lat. Wspólnie z nim odbyła m. in. podróż do Włoch, gdzie poznała wybitnego reformatora teatru – Edwarda Gordona Craiga.
Alfabet Lubelski - Madej
2021-09-17 15:22:00
Bogdan Madej (1934-2002) – prozaik, tłumacz i dziennikarz. Przyszedł na świat w Mikaszewiczach na Podolu w rodzinie księgowego i nauczycielki. W 1936 r. wraz z rodzicami przeniósł się do Grodna. Czas II wojny światowej spędził w Łowiskach na Podkarpaciu. Po wojnie ukończył szkołę powszechną w nieodległym Kamieniu. Uczęszczał do Liceum Administracyjno-Handlowego, a później Liceum Ogólnokształcącego w Lesznie Wielkopolskim i Sokołowie Małopolskim.
Bogdan Madej (1934-2002) – prozaik, tłumacz i dziennikarz. Przyszedł na świat w Mikaszewiczach na Podolu w rodzinie księgowego i nauczycielki. W 1936 r. wraz z rodzicami przeniósł się do Grodna. Czas II wojny światowej spędził w Łowiskach na Podkarpaciu. Po wojnie ukończył szkołę powszechną w nieodległym Kamieniu. Uczęszczał do Liceum Administracyjno-Handlowego, a później Liceum Ogólnokształcącego w Lesznie Wielkopolskim i Sokołowie Małopolskim.
Alfabet Lubelski - Łobodowski
2021-09-03 15:21:00
Józef Łobodowski (1909-1988) – poeta, prozaik i publicysta, w latach międzywojennych najwybitniejszy obok Józefa Czechowicza reprezentant lubelskiej awangardy poetyckiej. Po II wojnie światowej osiadł w Madrycie, pozostając tym samym nieco na uboczu życia polskiej emigracji. Jego twórczość – rozpięta pomiędzy awangardowymi poszukiwaniami a przywiązaniem do tradycji literackiej polskiego romantyzmu stanowi zjawisko osobne i wciąż mało znane. Jednocześnie stanowi ona świadectwo niezwykłego życiorysu.
Józef Łobodowski (1909-1988) – poeta, prozaik i publicysta, w latach międzywojennych najwybitniejszy obok Józefa Czechowicza reprezentant lubelskiej awangardy poetyckiej. Po II wojnie światowej osiadł w Madrycie, pozostając tym samym nieco na uboczu życia polskiej emigracji. Jego twórczość – rozpięta pomiędzy awangardowymi poszukiwaniami a przywiązaniem do tradycji literackiej polskiego romantyzmu stanowi zjawisko osobne i wciąż mało znane. Jednocześnie stanowi ona świadectwo niezwykłego życiorysu.
Alfabet Lubelski - Ładosiówna
2021-06-16 15:19:00
Irena Ładosiówna (1905-1976) – ta aktorka, reżyserka i pisarka przyszła na świat w 1905 roku dosłownie na scenie lubelskiego teatru. Jej matka – aktorka Jadwiga Irena Wiśniewska urodziła ją bowiem podczas próby do przedstawienia, w którym grała. Jej ojcem był aktor i dyrektor teatru Czesław Ładoś, używający również nazwiska żony – Wiśniewski. Swoje pierwsze kroki na scenie postawiła już jako mała dziewczynka, dorosłą karierę teatralną rozpoczęła we Lwowie w latach 20. Później była aktorką i reżyserką m. in. w teatrach w Poznaniu, Płocku, Wilnie, Stanisławowie i Toruniu. Poza tym pisała sztuki teatralne, powieści i opowiadania, zajmowała się także publicystyką. W latach 30. kierowała objazdowym Teatrem Pokucko-Podolskim. Do rodzinnego miasta wróciła tuż przed wybuchem wojny, by rozpocząć pracę w organizowanym wówczas w Lublinie Teatrze Centralnego Okręgu Przemysłowego im. Juliusza Słowackiego. Tu wzięła ślub z aktorem Józefem Klejerem (dawnym aktorem wileńskiej Reduty Juliusza Osterwy i Mieczysława Limanowskiego) we wrześniu 1939 roku, tu ją zastała okupacja niemiecka, w czasie której pracowała w kawiarni „U Aktorów” i prowadziła tajne nauczanie dla młodych adeptów aktorstwa.
Irena Ładosiówna (1905-1976) – ta aktorka, reżyserka i pisarka przyszła na świat w 1905 roku dosłownie na scenie lubelskiego teatru. Jej matka – aktorka Jadwiga Irena Wiśniewska urodziła ją bowiem podczas próby do przedstawienia, w którym grała. Jej ojcem był aktor i dyrektor teatru Czesław Ładoś, używający również nazwiska żony – Wiśniewski. Swoje pierwsze kroki na scenie postawiła już jako mała dziewczynka, dorosłą karierę teatralną rozpoczęła we Lwowie w latach 20. Później była aktorką i reżyserką m. in. w teatrach w Poznaniu, Płocku, Wilnie, Stanisławowie i Toruniu. Poza tym pisała sztuki teatralne, powieści i opowiadania, zajmowała się także publicystyką. W latach 30. kierowała objazdowym Teatrem Pokucko-Podolskim. Do rodzinnego miasta wróciła tuż przed wybuchem wojny, by rozpocząć pracę w organizowanym wówczas w Lublinie Teatrze Centralnego Okręgu Przemysłowego im. Juliusza Słowackiego. Tu wzięła ślub z aktorem Józefem Klejerem (dawnym aktorem wileńskiej Reduty Juliusza Osterwy i Mieczysława Limanowskiego) we wrześniu 1939 roku, tu ją zastała okupacja niemiecka, w czasie której pracowała w kawiarni „U Aktorów” i prowadziła tajne nauczanie dla młodych adeptów aktorstwa.