Pogawędnik Filozoficzny
Gadamy o filozofii i jej okolicach. Rzeczowo, ale nie zawsze w akademickim tonie. Serio, ale nie bardzo poważnie. W duchu pogawędki, niekoniecznie konwersatorium.
Pogawędnik redagują pracownicy Instytutu Filozofii UMK: Marcin T. Zdrenka i Adam Grzeliński przy współpracy Piotra Domerackiego,
wspierani przez wspólnotę osób zaprzyjaźnionych z toruńską filozofią.
Główny motyw graficzny podkastu - Nikodem Pręgowski.
Główny temat muzyczny - Waldemar Bata.
O wyzwaniach sztucznej inteligencji w szkole | PF 142
2024-12-23 04:00:00
W ostatniej w roku 2024 pogawędzce rozmawiamy o wyzwaniach sztucznej inteligencji w nauczaniu w szkole – nie tylko filozofii i etyki.
Naszą przewodniczka jest dr Aleksandrę Kondrat z Kujawsko-Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu, prowadzącego szkolenia z wykorzystania sztucznej inteligencji.
Dr Kondrat jest nie tylko filozofką i nauczycielką etyki, filozofii i historii, ale też weteranką Pogawędnika. Rozmawialiśmy z nią o filozofii rosyjskiej, którą zajmowała się na studiach (w odcinku PF 33) oraz dolach i niedolach doktora filozofii w szkole (w odcinku PF 86).
Dziękujemy za wsparcie naszym wiernym Patronom i Patronkom:
Witoldowi Klimczakowi, Marcinowi Lorancowi, Roberowi Małeckiemu, Maciejowi Michałowskiemu, Paulinie Matysiak, Klaudii Noworzyń,
Marcinowi Sadłowskiemu, Annie Waw, Magdalenie Zdrence oraz grupie Darczyńców anonimowych.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny
O kinie i filmowych fascynacjach filozofów (i socjologów) | PF 141
2024-12-09 04:00:00
Zapraszamy na niezobowiązującą i całkowicie amatorską pogawędkę o filmie i filozofii, czyli o tym, że filozofujący nie przesiadują tylko w bibliotekach, ale czasem chodzą do kina i oglądają seriale.
Wspomnimy ulubione filmy i operatorów filmowych – tych drugich w nawiązaniu do odbywającego się niedawno w Toruniu Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage. Uznaliśmy bowiem, że to wydarzenie jest dobrym pretekstem by wrócić do tematu, którym już się zajmowaliśmy.
Naszym rozmówcą jest prof. Michał Wróblewski (Instytut Socjologii UMK) – socjolog, filozof i kinoman.
W odcinku wykorzystaliśmy kompozycję sygnału Polskiej Kroniki Filmowej, autorstwa Władysława Szpilmana oraz instrumentalną wersją jego utworu „W małym kinie”, która ilustrowała czołówkę programu „W starym kinie” Jerzego Janickiego.
Reklama autorstwa Hoyte Van Hoytema, wspominana na końcu rozmowy dostępna jest tutaj.
Polecamy Waszej uwadze rozmowę PF 61 z Jakubem Walickim – absolwentem studiów doktoranckich Uniwersytetu Wrocławskiego, który – oprócz tego, że zna się na myśli Güntera Abla i Hansa Lenka – pasjonuje się kinem i potrafi o nim ciekawie opowiadać. Jest też autorem bloga o filmach „Przemyślane kadry” (https://przemyslanekadry.pl/).
Archiwalny odcinek: O interpretacjonizmie i ...filmie | PF 61, na Spotify - tutaj.
Dziękujemy za wsparcie naszym wiernym Patronom i Patronkom:
Witoldowi Klimczakowi, Marcinowi Lorancowi, Roberowi Małeckiemu, Maciejowi Michałowskiemu, Paulinie Matysiak, Klaudii Noworzyń,
Marcinowi Sadłowskiemu, Annie Waw, Magdalenie Zdrence oraz grupie Darczyńców anonimowych.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny
O przyrodzie i moralności | PF 140
2024-11-25 04:00:00
Zapraszamy na pogawędkę z dr. Zbigniewem Pietrzakiem z Instytutu Filozofii Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego, w której wracamy na łono natury.
Rozmawiamy o moralnym charakterze relacji człowieka do natury – o tym, że źródeł moralności można doszukiwać się już wśród innych niż my zwierząt, a także, że nasz stosunek do natury powinien być nie tylko ekonomiczny czy estetyczny, ale także moralny.
Zachęcamy do wysłuchania poprzedniej pogawędki z dr Pietrzakiem pt. O ptakach i filozofii | PF 51.
Wykorzystaliśmy dźwięki natury opracowane przez chribonn z serwisu Pixabay i odgłosy maszyn przez Gavin Mogensen z Pixabay.
Dziękujemy za wsparcie naszym wiernym Patronom i Patronkom:
Witoldowi Klimczakowi, Marcinowi Lorancowi, Roberowi Małeckiemu, Maciejowi Michałowskiemu, Paulinie Matysiak, Klaudii Noworzyń,
Marcinowi Sadłowskiemu, Annie Waw, Magdalenie Zdrence oraz grupie Darczyńców anonimowych.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny
O "nieustającym żądaniu" Simona Critchley'a - rekomendacja lektury
2024-11-11 04:00:00
Zapraszamy na pogawędkę o książce Simona Critchleya „Nieustające żądanie”.
W ten sposób wracamy do pomysłu, by co jakiś czas rekomendować Wam różne lektury. Nie prezentujemy wyczerpującego wykładu, a jedynie wstępną prezentację problematyki i zaproszenie do dalszej dyskusji.
Simon Critchley jest brytyjskim filozofem związanym z the New School for Social Research w Nowym Jorku.
Naszym przewodnikiem jest Piotr Domeracki.
Dziękujemy za wsparcie naszym wiernym Patronom i Patronkom:
Witoldowi Klimczakowi, Marcinowi Lorancowi, Roberowi Małeckiemu, Maciejowi Michałowskiemu, Paulinie Matysiak, Klaudii Noworzyń,
Marcinowi Sadłowskiemu, Annie Waw, Magdalenie Zdrence oraz grupie Darczyńców anonimowych.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny
O mgle cudzych pojęć – komentarz do słów Henryka Elzenberga dla Olimpiady Filozoficznej | PF 138
2024-10-28 04:00:00
Zapraszamy do wysłuchania odcinka specjalnego – przygotowanego w związku z XXXVII Olimpiadą Filozoficzną.
Jest to komentarz to tematu nr 11, przygotowanego przez prof. Kingę Kaśkiewicz (Instytut Filozofii UMK) i zaproszenie do przemyślenia zawartych w nim słów Henryka Elzenberga z „Kłopotu z istnieniem”:
„Człowiek „wykształcony” jest to człowiek zewsząd od istoty rzeczy przedzielony mgłą i chmurami cudzych pojęć […] Oryginalność nie polega na tym, żeby rzeczy widzieć poprzez mgłę taką lub inną (…), nie polega też na utrzymywaniu się w niewiedzy cudzych pojęć – ale na tym, że się okiem i ręką sięga poprzez te mgły i chmury, i uderza się bezpośrednio o firmament.”
Rozmawiają Marcin Zdrenka i Piotr Domeracki.
Zainteresowanym filozofią i aksjologią Henryka Elzenberga polecamy także archiwalny odcinek PF 100 – O Henryku Elzenbergu z dr. Antonim Płoszczyńcem z Uniwersytetu KEN w Krakowie.
W nagraniu wykorzystano muzykę PianoAmor z Pixabay.
Dziękujemy za wsparcie naszym wiernym Patronom i Patronkom:
Witoldowi Klimczakowi, Marcinowi Lorancowi, Roberowi Małeckiemu, Maciejowi Michałowskiemu, Paulinie Matysiak, Klaudii Noworzyń,
Marcinowi Sadłowskiemu, Annie Waw, Magdalenie Zdrence oraz grupie Darczyńców anonimowych.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny
O minimach moraliach, czyli etyce nie za wielkiej | PF 137
2024-10-21 04:00:00
Zapraszamy na pogawędkę o minimach moraliach.
Dwaj filozofowie - Theodor Adorno i Andrei Pleșu - napisali w XX wieku, niezależnie od siebie, książki pod tytułem "Minima moralia".
Obie prace nardodziły się ze ze sprzeciwu wobec "Etyki Wielkiej" (Magna Moralia) Arystotelesa.
Zastanowiamy się, czym starożytny filozofi podpadł obu autorom i dlaczego warto się zastanowić nad proponowaną przez nich tak zwaną "małą etyką".
Zachęcamy do samodzielnej lektury obu książek:
T. W. Adorno, "Minima Moralia. Refleksje z poharatanego życia, przeł. M. Łukasiewicz, Kraków 1999.
A. Pleșu, "Minima moralia. Elementy etyki odstępu", przeł. J. Kornhauser, Kraków 2019.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny
O pracy tłumacza dzieł filozoficznych | PF 136
2024-10-07 04:00:00
Tym razem odwiedzamy pracownię tłumacza dzieł filozoficznych.
Przyglądamy się procesowi przekładu i dylematom, które stoją przed osobą zajmującą się udostępnianiem polskim czytelniczkom i czytelnikom klasycznych tekstów filozoficznych.
Wydaje się, że nie ma prostszej pracy niż tłumaczenie angielskiego tekstu na język polski. Można by sądzić, że coraz lepsze translatory, boty, programy wytrenowane maszynowym uczeniem na olbrzymiej bazie tekstów zrobią to za nas, a tłumacz jedynie przejrzy przekład, nieco go poprawi i na koniec złoży swój podpis. Cały proces wydaje się prosty. Niektórzy z góry orzekną, że skoro wszyscy język angielski, praca tłumacza jest zbędna.
To wszystko jednak nieprawda. Dlatego opowiadamy o tym, jak przebiega tłumaczenie tekstu filozoficznego, dla kogo, a przede wszystkim po co podejmuje się taką pracę.
Współpraca realizatorska: Piotr Grzeliński.
W nagraniu wykorzystano dodatkowe dźwięki oraz muzykę by PianoAmor z Pixabay
Dziękujemy za wsparcie naszym wiernym Patronom i Patronkom:
Witoldowi Klimczakowi, Marcinowi Lorancowi, Roberowi Małeckiemu, Maciejowi Michałowskiemu, Paulinie Matysiak, Klaudii Noworzyń,
Marcinowi Sadłowskiemu, Annie Waw, Magdalenie Zdrence oraz grupie Darczyńców anonimowych.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny
O fotografii i filozofii | PF 135
2024-09-23 04:00:00
Zapraszamy na rozmowę o fotografii i filozofii.
Naszym rozmówcą jest Antoni Torzewski z Fundacji Koherencje – filozof i fotograf w jednym.
Gawędzimy o reprezentacjonizmie i antyreprezentacjonizmie w filozofii, filozofie i komunikologu Vilémie Flusserze, istocie fotografii i jej relacji do malarstwa, etycznym wymiarze fotografii dokumentalnej i wojennej oraz wielu innych kwestiach.
Dla pełniejszego obrazu na naszym profilu FB umieściliśmy reprodukcje fotografii, o których rozmawiamy. Jest tam również zdjęcie autorstwa naszego Rozmówcy, które wykorzystaliśmy do ilustracji odcinka, ale które zostało zmodyfikowane przez sztuczną inteligencję do formatu kwadratowego.
W nawiązaniu do tematu rozmowy polecamy także archiwalną pogawędkę pt. O estetyce fotografii Jana Bułhaka | PF 20, którą przeprowadziliśmy z dr Jakubem Maciejewskim i prof. Kingą Kaśkiewicz.
Dodatkowe dźwięki: Štefan Baša from Pixabay.
Dziękujemy za wsparcie naszym wiernym Patronom i Patronkom:
Witoldowi Klimczakowi, Marcinowi Lorancowi, Roberowi Małeckiemu, Maciejowi Michałowskiemu, Paulinie Matysiak, Klaudii Noworzyń,
Marcinowi Sadłowskiemu, Annie Waw, Magdalenie Zdrence oraz grupie Darczyńców anonimowych.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny
O Davidzie Hartleyu i szerokości spojrzenia | PF 134
2024-09-09 04:00:00
Zapraszamy na rozmowę o Davidzie Hartleyu (1705-1755), lekarzu i filozofie, rówieśniku Hume’a i autorze "Observations on Man, his frame, his duty, and his expectations" [Uwag o człowieku, jego konstytucji, obowiązkach i tym, na co może liczyć]
Hartley zrobił wiele, aby zbudować spójny system filozoficzny. Czerpał z kartezjańskiego dualizmu psychofizycznego, Locke’owskiej koncepcji idei, Newtonowskiej "Optyki", a swą koncepcję psychologicznego asocjacjonizmu rozwijał równolegle z Hume’em. Stanowisko teoretyczne łączył z poglądami religijnymi zbliżającymi go do unitarian.
O tym, dlaczego warto badać takie postaci jak Hartley, rozmawiamy z dr. Bartoszem Działoszyńskim z Uniwersytetu Warszawskiego, autorem takich książek jak "Cywilizacja. Szkice z dziejów pojęcia w XVIII i XIX wieku", ", "Życie i śmierć trzech koncepcji sztuki", tłumaczem "Biographia literaria" Samuela Coleridge’a.
Nasz rozmówca odsłania, jakie tajemnice skrywają tacy myśliciele jak Hartley, Coleridge czy Priestley, których dorobek jest znacznie bogatszy niż powszechnie uważamy.
W ilustracji, z uwagi na nieliczne portrety naszego bohatera, odwołaliśmy się do pewnej sztuczki. Portret twarzy Davida Hartleya seniora (1705-1755) częściowo wsparliśmy wizerunkiem jego syna, Davida Młodszego (1732–1813), wynalazcy i polityka.
Dziękujemy za wsparcie naszym wiernym Patronom i Patronkom:
Witoldowi Klimczakowi, Marcinowi Lorancowi, Roberowi Małeckiemu, Maciejowi Michałowskiemu, Paulinie Matysiak, Klaudii Noworzyń,
Marcinowi Sadłowskiemu, Annie Waw, Magdalenie Zdrence oraz grupie Darczyńców anonimowych.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny
O Islandii, jej surowym pięknie i samotności na rowerze | PF 133
2024-08-26 04:00:00
Blaise Pascal mawiał, że całe nasze nieszczęście pochodzi stąd, iż nie umiemy pozostać w spokoju w izbie. Coś nas ciągle gna, podróżujemy, zwiedzamy, gromadzimy obrazy i wspomnienia. Fenomen podróży zasługuje na próbę filozoficznego opisu, zwłaszcza jeśli jest to podróż samotna i w miejsce szczególne – gdzie rządzi piękna, choć surowa natura, gdzie przez kolejne dni i tygodnie jest się sam na sam ze sobą, a za olśniewające widoki trzeba zapłacić wysiłkiem.
Zastanawiamy się nad doświadczeniem podróży – takiej, która prowokuje do filozoficznych pytań, a nerwowość codziennej krzątaniny zamienia na intensywność doznań. Staramy się odpowiedzieć na pytanie o to, co szczególnego jest w powolnej, samotnej wyprawie, jak doświadcza się krajobrazu, gdy przez cały dzień nic nie rozprasza uwagi, a wreszcie - dlaczego pomimo surowości warunków – silnego wiatru i częstego deszczu – często wraca się w takie miejsca.
To jest opowieść o Islandii i jej zachodnich fiordach, o rowerze i wietrze. I o filozofii.
Książki, wspomniane w odcinku:
Alain de Botton, „Sztuka podróżowania”, przeł. Hanna Pustuła, Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa 2010.
Berenika Lenard i Piotr Mikołajczak, „Szepty kamieni. Historie z opuszczonej Islandii”, Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2022.
Berenika Lenard i Piotr Mikołajczak, „Zostanie tylko wiatr. Fiordy zachodniej Islandii”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019.
Hubert Klimko-Dobrzaniecki, „Zostawić Islandię”, Oficyna Literacka Noir sur Blanc, Warszawa 2016.
Więcej informacji i fotografii z wyprawy tutaj.
Współpraca realizatorska: Piotr Grzeliński.
Dodatkowe efekty dźwiękowe Juan Carlos, Franco Gonzalez z Pixabay.
Dziękujemy za wsparcie naszym wiernym Patronom i Patronkom:
Witoldowi Klimczakowi, Marcinowi Lorancowi, Roberowi Małeckiemu, Maciejowi Michałowskiemu, Paulinie Matysiak, Klaudii Noworzyń,
Marcinowi Sadłowskiemu, Annie Waw, Magdalenie Zdrence oraz grupie Darczyńców anonimowych.
Zachęcamy do wsparcia naszej pracy i możliwości rozwoju na platformie Patronite:
https://patronite.pl/pogawednik.filozoficzny