Copernicus
Podcast Copernicus to cykl wykładów i wywiadów Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych UJ. Zadajemy sobie rozmaite pytania: Czym różnimy się od innych zwierząt? Czy świat, który postrzegamy, istnieje obiektywnie, niezależnie od nas i naszych zmysłów? Jak wygląda kosmos i jaką rolę w całej przyrodzie odgrywa człowiek? W jaki sposób zdobywamy wiedzę o świecie? Zapraszamy do słuchania!
Historia emocji: Od Hipokratesa do Darwina (i jeszcze dalej) - Mateusz Hohol
2019-08-07 08:58:20
Emocje czasem traktowane są tylko jako zbędny dodatek do procesów poznawczych, albo coś „mącącego” umysł. O tym jak duży wpływ mają one na nasze zachowanie wiedzieli już myśliciele starożytni. Trzeba było jednak wieków by potraktowane zostały one jako część ewolucyjnego dziedzictwa człowieka, które umożliwia mu przetrwanie i radzenie sobie w świecie, także społecznym. W niniejszym wykładzie będziemy się przyglądać jak na emocje spoglądali starożytni: Hipokrates, Galen i Arystoteles, czym były one w średniowieczu, jak widzieli je nowożytni filozofowie Kartezjusz i Spinoza, a także co o emocjach sądził Karol Darwin. Przyjrzymy się wreszcie losom teorii Darwina na gruncie współczesnej psychologii emocji pytając czy rzeczywiście wszyscy ludzie wyposażeni są w zestaw niezależnych od kultury emocji uniwersalnych.
Emocje czasem traktowane są tylko jako zbędny dodatek do procesów poznawczych, albo coś „mącącego” umysł. O tym jak duży wpływ mają one na nasze zachowanie wiedzieli już myśliciele starożytni. Trzeba było jednak wieków by potraktowane zostały one jako część ewolucyjnego dziedzictwa człowieka, które umożliwia mu przetrwanie i radzenie sobie w świecie, także społecznym. W niniejszym wykładzie będziemy się przyglądać jak na emocje spoglądali starożytni: Hipokrates, Galen i Arystoteles, czym były one w średniowieczu, jak widzieli je nowożytni filozofowie Kartezjusz i Spinoza, a także co o emocjach sądził Karol Darwin. Przyjrzymy się wreszcie losom teorii Darwina na gruncie współczesnej psychologii emocji pytając czy rzeczywiście wszyscy ludzie wyposażeni są w zestaw niezależnych od kultury emocji uniwersalnych.
Mroczna strona psychiatrii - Dominika Dudek
2019-08-07 08:56:55
Podczas wykładu prof. Dominika Dudek opowie o tym, jak w toku dziejów zmieniało się podejście do chorób psychicznych i osób, które na nie cierpią. Jakimi metodami w przeszłości próbowano leczyć chorych psychicznie i zapobiegać ich rozprzestrzenianiu się w społeczeństwie? Jak rozwijała się neurochirurgia i kiedy zaprzestano przeprowadzania inwazyjnych zabiegów, takich jak lobotomia? Jak wiele - i dlaczego - musieli wycierpieć pacjenci oddziałów psychiatrycznych jeszcze w połowie ubiegłego wieku?
Podczas wykładu prof. Dominika Dudek opowie o tym, jak w toku dziejów zmieniało się podejście do chorób psychicznych i osób, które na nie cierpią. Jakimi metodami w przeszłości próbowano leczyć chorych psychicznie i zapobiegać ich rozprzestrzenianiu się w społeczeństwie? Jak rozwijała się neurochirurgia i kiedy zaprzestano przeprowadzania inwazyjnych zabiegów, takich jak lobotomia? Jak wiele - i dlaczego - musieli wycierpieć pacjenci oddziałów psychiatrycznych jeszcze w połowie ubiegłego wieku?
Wagner-Jauregg, Moniz, Kandel: trudna droga do naukowej psychiatrii - Bartosz Janik
2019-08-05 13:23:50
Julius Wagner-Jauregg, Egas Moniz i Eric Kandel to trzej laureaci nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny którzy w ścisły sposób związani są z psychiatrią. Na trudny rozwój psychiatrii jako nauki wskazuje tematyka badań za które naukowcom tym przyznana została ta prestiżowa nagroda. Jauregg zajmował się indukowaniem gorączki jako remedium na różne choroby w tym choroby psychiczne oraz choroby układu nerwowego (rok 1927). Moniz wyróżnienie otrzymał za opracowanie metody leczenia chorób psychicznych, którą znamy jako lobotomię przedczołową (rok 1949). Najbardziej współczesny nam, Kandel, nagrodę otrzymał za prace nad fizjologicznymi podstawami pamięci, które były bardzo ważnym elementem jego własnej wizji psychiatrii jako nauki. Metody rozwijane przez każdego z uczonych mogą być krytykowane, jednak niezaprzeczalnie są to milowe kroki na drodze rozwoju tej dość kontrowersyjnej nauki, jaką jest psychiatria. W wystąpieniu Bartosz Janik odniesie się również do współczesnej debaty dotycząca naukowych podstaw psychiatrii i spróbuje odpowiedzieć na pytanie, czy możliwa jest pełna naturalizacja psychiatrii.
Julius Wagner-Jauregg, Egas Moniz i Eric Kandel to trzej laureaci nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny którzy w ścisły sposób związani są z psychiatrią. Na trudny rozwój psychiatrii jako nauki wskazuje tematyka badań za które naukowcom tym przyznana została ta prestiżowa nagroda. Jauregg zajmował się indukowaniem gorączki jako remedium na różne choroby w tym choroby psychiczne oraz choroby układu nerwowego (rok 1927). Moniz wyróżnienie otrzymał za opracowanie metody leczenia chorób psychicznych, którą znamy jako lobotomię przedczołową (rok 1949). Najbardziej współczesny nam, Kandel, nagrodę otrzymał za prace nad fizjologicznymi podstawami pamięci, które były bardzo ważnym elementem jego własnej wizji psychiatrii jako nauki. Metody rozwijane przez każdego z uczonych mogą być krytykowane, jednak niezaprzeczalnie są to milowe kroki na drodze rozwoju tej dość kontrowersyjnej nauki, jaką jest psychiatria. W wystąpieniu Bartosz Janik odniesie się również do współczesnej debaty dotycząca naukowych podstaw psychiatrii i spróbuje odpowiedzieć na pytanie, czy możliwa jest pełna naturalizacja psychiatrii.
Friedrich von Hayek: nieoczywisty liberał - Marcin Gorazda
2019-08-05 13:13:24
Friedricha Augusta von Hayeka nie trzeba przedstawiać. Wybitny austriacki ekonomista w roku W 1974 otrzymał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla. Mało kto jednak wie, że sam był przeciwnikiem takiej nagrody, obawiając się, że Nobel z dziedziny ekonomii mógłby być tendencyjnie przyznawany prekursorom "mód" intelektualnych - a ekonomia to zdecydowanie poważna sprawa. Twórczość Hayeka zarówno w obszarze ekonomii oraz filozofii jest nadal żywa i przywoływana, czy to w przypadku ostatniego kryzysu gospodarczego czy rozważań o ekonomii socjalnej.
Friedricha Augusta von Hayeka nie trzeba przedstawiać. Wybitny austriacki ekonomista w roku W 1974 otrzymał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla. Mało kto jednak wie, że sam był przeciwnikiem takiej nagrody, obawiając się, że Nobel z dziedziny ekonomii mógłby być tendencyjnie przyznawany prekursorom "mód" intelektualnych - a ekonomia to zdecydowanie poważna sprawa. Twórczość Hayeka zarówno w obszarze ekonomii oraz filozofii jest nadal żywa i przywoływana, czy to w przypadku ostatniego kryzysu gospodarczego czy rozważań o ekonomii socjalnej.
Całowanie jak leczenie - rzecz o ludzkich słabościach - Tomasz Gełdon
2019-08-05 13:01:23
Tegoroczna nagroda Ig Nobla w zakresie medycyny została przyznana zespołowi naukowców pod przewodnictwem Hajime Kimata za badania, w których wykazano, iż namiętne całowanie się skutecznie obniża poziom przeciwciał IgE we krwi. Tym samym radośnie przyjęto interpretację, że pocałunki są rzeczywistym lekarstwem na alergie – patologiczne i do dziś zagadkowe, nieadekwatne reakcje immunologiczne.
Tegoroczna nagroda Ig Nobla w zakresie medycyny została przyznana zespołowi naukowców pod przewodnictwem Hajime Kimata za badania, w których wykazano, iż namiętne całowanie się skutecznie obniża poziom przeciwciał IgE we krwi. Tym samym radośnie przyjęto interpretację, że pocałunki są rzeczywistym lekarstwem na alergie – patologiczne i do dziś zagadkowe, nieadekwatne reakcje immunologiczne.
Konrad Lorenz, czyli o jednym takim, co rozmawiał ze zwierzętami - Łukasz Kwiatek
2019-08-05 12:49:29
Laureat nagrody Nobla z medycyny i fizjologii (z 1973 r.) Konrad Lorenz był wybitnym austriackim badaczem mechanizmów zachowania się zwierząt i faktycznym twórcą nowoczesnej etologii. Najbardziej znany z eksperymentów z gęsiami gęgawami, na podstawie których odkrył zjawisko wdrukowania (sprawiając, że nowo wyklute gęsi uważały go za swoją matkę), przez całe życie badał zachowania, zwłaszcza terytorialne i godowe, najróżniejszych gatunków, przede wszystkim ryb koralowych i ptaków. W swoim domu prowadził prawdziwą menażerię i niczym doktor Dolittle rozmawiał ze swoimi licznymi podopiecznymi – doskonale naśladując ich gesty czy okrzyki. Lorenz dał się również poznać jako człowiek obdarzony wyjątkowym talentem literackim - swoje niezwykłe przygody z pracy i życia ze zwierzętami opisał w wielokrotnie wydawanych, pełnych humoru „Rozmowach ze zwierzętami”, natomiast w tłumaczonych na wiele języków książkach takich jak „Tak zwane zło”, „Regres człowieczeństwa” czy „Po drugiej stronie zwierciadła” zawarł rozważania dotyczące pochodzenia agresji i moralności oraz wnikliwie przyglądał się ludzkiej naturze.
Laureat nagrody Nobla z medycyny i fizjologii (z 1973 r.) Konrad Lorenz był wybitnym austriackim badaczem mechanizmów zachowania się zwierząt i faktycznym twórcą nowoczesnej etologii. Najbardziej znany z eksperymentów z gęsiami gęgawami, na podstawie których odkrył zjawisko wdrukowania (sprawiając, że nowo wyklute gęsi uważały go za swoją matkę), przez całe życie badał zachowania, zwłaszcza terytorialne i godowe, najróżniejszych gatunków, przede wszystkim ryb koralowych i ptaków. W swoim domu prowadził prawdziwą menażerię i niczym doktor Dolittle rozmawiał ze swoimi licznymi podopiecznymi – doskonale naśladując ich gesty czy okrzyki. Lorenz dał się również poznać jako człowiek obdarzony wyjątkowym talentem literackim - swoje niezwykłe przygody z pracy i życia ze zwierzętami opisał w wielokrotnie wydawanych, pełnych humoru „Rozmowach ze zwierzętami”, natomiast w tłumaczonych na wiele języków książkach takich jak „Tak zwane zło”, „Regres człowieczeństwa” czy „Po drugiej stronie zwierciadła” zawarł rozważania dotyczące pochodzenia agresji i moralności oraz wnikliwie przyglądał się ludzkiej naturze.
Tańczące neutrina - Michał Eckstein
2019-08-05 12:41:15
Neutrina to jedne z najbardziej zagadkowych cząstek elementarnych. Przez ponad 30 lat uznawano, że - podobnie jak fotony - nie mają one masy. Jednak w eksperymentach systematycznie neutrin "brakowało" - mierzono ich mniej niż przewidywała teoria. Aby wyjaśnić tę zagadkę trzeba założyć, że neutrina oscylują zmieniając swoje własności, co wymaga ich niezerowej masy. I to było odkrycie na miarę nagrody Nobla.
Neutrina to jedne z najbardziej zagadkowych cząstek elementarnych. Przez ponad 30 lat uznawano, że - podobnie jak fotony - nie mają one masy. Jednak w eksperymentach systematycznie neutrin "brakowało" - mierzono ich mniej niż przewidywała teoria. Aby wyjaśnić tę zagadkę trzeba założyć, że neutrina oscylują zmieniając swoje własności, co wymaga ich niezerowej masy. I to było odkrycie na miarę nagrody Nobla.
Medal Fieldsa: matematyczny Nobel? - Zdzisław Pogoda
2019-08-05 12:34:20
W kolejnym wykładzie z cyklu "Granice Nauki: Noble i IgNoble" dr Zdzisław Pogoda opowie o najcenniejszej nagrodzie przyznawanej matematykom - Medalu Fieldsa, nazywanym "matematycznym Noblem". Wykład dr. Pogody, wybitnego popularyzatora matematyki, autora wielu książek, m.in. "Królowa bez Nobla", odbył się w szczególny dzień: 10 grudnia, czyli rocznicę ustanowienia Nagrody Nobla i dzień śmierci jej fundatora.
W kolejnym wykładzie z cyklu "Granice Nauki: Noble i IgNoble" dr Zdzisław Pogoda opowie o najcenniejszej nagrodzie przyznawanej matematykom - Medalu Fieldsa, nazywanym "matematycznym Noblem". Wykład dr. Pogody, wybitnego popularyzatora matematyki, autora wielu książek, m.in. "Królowa bez Nobla", odbył się w szczególny dzień: 10 grudnia, czyli rocznicę ustanowienia Nagrody Nobla i dzień śmierci jej fundatora.
IgNoble, czyli w końcu Nobel za coś ciekawego - Łukasz Lamża
2019-08-05 12:25:55
IgNoble miały być początkowo humorystyczną odpowiedzią na powagę Nagród Nobla, swego rodzaju anty-Noblami, przyznawanymi za najmniej znaczące odkrycia mijającego roku. Z roku na rok okazują się być one jednak coraz donioślejszą okazją, dostarczającą emocji intelektualnych nie mniejszych niż ich nobliwy pierwowzór. Ukoronowaniem tego procesu było przyznanie w 2010 roku Nagrody Nobla z fizyki Sir Andre Geimowi, który dziesięć lat wcześniej otrzymał... IgNobla. Celem wykładu dr. Łukasza Lamży będzie przybliżenie niezwykłej historii IgNobli i ich tajemnych związków z Nagrodami Nobla, ale też zastanowienie się - jak nakazuje temat: pół żartem, pół serio - nad samą istotą nauki i potęgą ludzkiego intelektu.
IgNoble miały być początkowo humorystyczną odpowiedzią na powagę Nagród Nobla, swego rodzaju anty-Noblami, przyznawanymi za najmniej znaczące odkrycia mijającego roku. Z roku na rok okazują się być one jednak coraz donioślejszą okazją, dostarczającą emocji intelektualnych nie mniejszych niż ich nobliwy pierwowzór. Ukoronowaniem tego procesu było przyznanie w 2010 roku Nagrody Nobla z fizyki Sir Andre Geimowi, który dziesięć lat wcześniej otrzymał... IgNobla. Celem wykładu dr. Łukasza Lamży będzie przybliżenie niezwykłej historii IgNobli i ich tajemnych związków z Nagrodami Nobla, ale też zastanowienie się - jak nakazuje temat: pół żartem, pół serio - nad samą istotą nauki i potęgą ludzkiego intelektu.
Dlaczego wieża Eiffla wydaje się niższa, gdy pochylamy się w lewo - Krzysztof Cipora
2019-08-05 12:16:02
Eerland i współpracownicy w 2011 opublikowali wyniki eksperymentu, którego uczestnicy mieli za zadanie szacować różnego rodzaju wielkości (np. wysokość wieży Eiffla). Podczas tego zadania uczestnicy mieli pochylać swoje ciało w lewą bądź w prawą stronę. Podawane przez nich oszacowania były systematycznie większe, gdy pochylali się w prawo niż wtedy, gdy pochylali się w lewo. To uhonorowane IG Noblem badanie to tylko jeden z wielu pomysłowych eksperymentów w zakresie tzw. ucieleśnionego poznania matematycznego, które pokazują, że nasze umysły wiążą liczby z przestrzenią wokół naszego ciała. To z pozoru zabawne badanie, jako jedno z wielu przyczyniło się między innymi do tego, co wiemy o tym, jak nasze umysły radzą sobie z przetwarzaniem abstrakcyjnych pojęć.
Eerland i współpracownicy w 2011 opublikowali wyniki eksperymentu, którego uczestnicy mieli za zadanie szacować różnego rodzaju wielkości (np. wysokość wieży Eiffla). Podczas tego zadania uczestnicy mieli pochylać swoje ciało w lewą bądź w prawą stronę. Podawane przez nich oszacowania były systematycznie większe, gdy pochylali się w prawo niż wtedy, gdy pochylali się w lewo. To uhonorowane IG Noblem badanie to tylko jeden z wielu pomysłowych eksperymentów w zakresie tzw. ucieleśnionego poznania matematycznego, które pokazują, że nasze umysły wiążą liczby z przestrzenią wokół naszego ciała. To z pozoru zabawne badanie, jako jedno z wielu przyczyniło się między innymi do tego, co wiemy o tym, jak nasze umysły radzą sobie z przetwarzaniem abstrakcyjnych pojęć.