DNA Muzyki Polskiej
Podcast dla miłośników muzyki i historii! Co kształtuje muzykę? Jaki jest jej kod? Bierzemy pod lupę jej próbki pochodzące z okresu, gdy Polski nie było na mapie Europy, by wraz z wykonawcami i badaczami wyabstrahować DNA muzyki polskiej. Prowadzą Agata Kwiecińska i Mariusz Gradowski.
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu "Dziedzictwo Muzyki Polskiej".
Halka od podszewki. O arcydziele Stanisława Moniuszki – DNA Muzyki Polskiej #20
2023-05-04 01:00:00
Trudno wyobrazić sobie kod genetyczny muzyki polskiej bez jednego z najważniejszych elementów tego łańcucha, czyli Moniuszkowskiej „Halki”. O genezie jej powstania, różnicach między wersją wileńską a wersją warszawską, recepcji, reinterpretacjach i o tym, ile w „Halce” góralskości, ile polskości, a ile uniwersalnego człowieczeństwa, opowie dr Marcin Bogucki. Absolwent kulturoznawstwa, historii sztuki i muzykologii, adiunkt w Instytucie Kultury Polskiej UW. Obronił pracę doktorską dotyczącą związków opery i szaleństwa w epoce nowoczesnej. Jego zainteresowania badawcze skupiają się wokół kulturowej historii muzyki oraz reżyserii operowej.
Rozmawia Paweł Bień.
Spis treści
(00:00) Wprowadzenie
(03:18) Pierwsze poważne dzieło
(06:37) Recepcja w Wilnie i Warszawie
(10:11) „Halka” u cenzora
(13:28) Z dwóch do czterech aktów
(15:09) „Halka” hitem
(19:43) Dwudziestowieczne odczytania
(22:39) Oblicza „Halki”
(26:16) „Halka Haiti”
(29:20) Polskość i uniwersalność
(32:46) „Halka” widowiskowa
Polskie tańce narodowe – DNA Muzyki Polskiej #19
2023-04-27 01:00:00
Polonez, mazur, krakowiak, oberek i kujawiak tworzą kanon polskich tańców narodowych. W tej rozmowie spróbujemy wskazać od kiedy możemy mówić o fenomenie polskich tańców narodowych i kiedy owe pięć tańców zaczęto przypisywać do dziedzictwa kultury polskiej. Wskażemy czynniki, które wpływały na zwiększanie popularności, bądź spadek zainteresowania danym gatunkiem. Opowiemy też jak ewoluowała twórczość kompozytorska wokół wymienionych tańców.
Gościem odcinka jest dr hab. Tomasz Nowak – kierownik Katedry Muzykologii Systematycznej i Kulturowej w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego. Aktywnie współtworzy i działa w środowiskach tanecznych w kraju i zagranicą. Jest członkiem Rady Programowej ds. Tańca Instytutu Muzyki i Tańca. Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi oraz odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
Rozmawia Mariusz Gradowski.
Spis treści
(00:00) Wprowadzenie
(02:45) Tańce narodowe przed rozbiorami
(06:53) Pod zaborami. Polonez
(08:34) Mazur i krakowiak
(11:16) Wpływy Romantyzmu
(16:06) Oberek i kujawiak
(19:16) Polonez użytkowy
(23:27) Polonez wirtuozowski
(25:26) Ewolucja mazura
(28:31) Triumf mazura
(31:44) Tradycja i stylizacja
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.
Polscy biografowie Chopina w XIX wieku – DNA Muzyki Polskiej #18
2023-04-20 01:00:00
Kto po śmierci Chopina pierwszy o nim pisał? Kto kłócił się o jego znaczenie w historii muzyki? Kto chciał go zawłaszczyć, a kto wynosił na piedestał? Tematem odcinka są XIX-wieczni polscy biografowie Chopina.
Gościem podcastu jest prof. dr hab. Magdalena Dziadek – muzykolog i teoretyk muzyki, wykładowczyni Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, autorka przekrojowej monografii poświęconej dziewiętnastowiecznym polskim biografom Chopina, a także opiekunka działu wykonawców z XIX i XX wieku Encyklopedii Muzycznej Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.
Rozmawia Mateusz Borkowski.
Spis treści
(00:00) Wprowadzenie
(03:06) Pionierskie działania
(06:05) Pierwsze polskie monografie – Karasowski i Szulc
(08:58) Anegdoty, wspomnienia, kontrowersje
(11:53) Chopin narodowy – Stanisław Tarnowski
(13:55) Chopin wieszcz – Stanisław Przybyszewski
(17:00) Czysta biografia – Ferdynand Hoesick
(19:19) Awantura o George Sand
(23:20) Badania nad listami Chopina
(24:43) Moniuszko versus Kraszewski
(28:31) Brak „szkoły chopinowskiej”
(32:24) Mit o Chopinie
(34:53) Niecks, Noskowski, Żeleński
(37:24) Współczesne ujęcia
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.
Romantyczny człowiek renesansu. O Julianie Fontanie – DNA Muzyki Polskiej #17
2023-04-13 01:00:00
Człowiek wielu talentów – kompozytor, pianista, pedagog, prawnik, publicysta i tłumacz… Bliski przyjaciel, uczeń, a także kopista i osobisty sekretarz Fryderyka Chopina. Niespokojny duch, człowiek łączący w sobie cechy – jak mogłoby się wydawać – wręcz sprzeczne. A przy tym wszystkim niestety postać zupełnie zapomniana. Mowa o Julianie Fontanie.
Gościem odcinka jest Marek Łuszczyk – socjolog, historyk specjalizujący się w XIX w., wieloletni współpracownik Muzeum Fryderyka Chopina przy NIFC w Warszawie.
Rozmawia Paweł Bień.
Spis treści
(00:00) Wprowadzenie
(02:57) Rodzina Fontanów
(05:42) Burzliwy życiorys
(08:03) Pianista na emigracji
(11:48) Przyjaciel i sekretarz Chopina
(15:43) Stany Zjednoczone i Kuba
(19:29) Powrót do Europy
(21:42) Po śmierci Chopina
(24:55) Schyłek życia
(26:50) Działalność pisarska
(30:23) Wigilia 1869
(33:49) Niespokojny duch
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.
„Pasja” Józefa Elsnera – DNA Muzyki Polskiej #16
2023-04-06 01:00:00
Kompozytor, dyrygent i pedagog, który zapisał się w historii muzyki polskiej na wiele sposobów. Uważany za prekursora polskiej szkoły narodowej, postać, która w zbiorowej świadomości funkcjonuje jako nauczyciel Fryderyka Chopina. Nauczyciel, który trafnie rozpoznał jego geniusz.
O opus magnum Elsnera – „Pasji Jezusa Chrystusa” – opowiada Łukasz Borowicz: dyrygent, szef Orkiestry Filharmonii Poznańskiej i dyrektor muzyczny Filharmonii Poznańskiej, I dyrygent gościnny Filharmonii Krakowskiej. Wyróżniony m.in. Paszportem Polityki (2008), nagrodą Koryfeusz Muzyki Polskiej (2011), Nagrodą im. Cypriana Kamila Norwida (2013), nagrodą Tansman za wybitną indywidualność muzyczną (2014) i Nagrodą Honorową Związku Kompozytorów Polskich (2022).
Rozmawia Mateusz Borkowski.
Spis treści
(00:00) Wprowadzenie
(04:13) Trzy premierowe wykonania
(09:03) W partyturowym skrócie
(12:56) Duch czy litera?
(15:13) Elsner spomiędzy czasów
(19:50) Absurd kultu postępu
(23:34) Potrzeba nowych wydań
(25:58) Pasja – opus magnum
(30:07) Polska tradycja muzyki sakralnej
(32:58) Style współistniejące
(36:17) Adwokaci Józefa Elsnera
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.
Wizerunkowe cuda cudownego dziecka. O koncertach fortepianowych Raula Koczalskiego – DNA Muzyki Polskiej #15
2023-03-30 01:00:00
Od samego początku był mu pisany los artysty, co miał mu przepowiedzieć ojciec już przy narodzinach. Nazywany „muzycznym wnukiem Chopina”, zasłynął jako znakomity wykonawca oraz wnikliwy interpretator jego twórczości. Jedni zachwalali go jako „cudowne dziecko”, inni (jak Stefan Kisielewski) ganili za „dowolności w tempach [...] i elementarny brak poczucia stylu”, jeszcze inni (jak Anton Rubinstein) cenili jego warsztat kompozytorski nad wirtuozerię gry.
Sylwetkę i twórczość Raula Koczalskiego przybliża Ewa Bogula – absolwentka Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego; obecnie pod kierunkiem prof. Szymona Paczkowksiego pracuje nad tematem pracy doktorskiej pt. "Koncert fortepianowy w twórczości kompozytorów polskich w latach 1850–1918". Starszy specjalista w Dziale ds. Nauki i Wydawnictw w Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina.
Rozmawia Paweł Bień.
Spis treści:
(00:00) Wprowadzenie
(02:45) Cudowne dziecko
(05:47) Pierwsze tournee i młodzieńcze kompozycje
(09:30) Uczeń ucznia Chopina
(13:34) Życie koncertowe i czas zmian
(16:16) Chopin według Koczalskiego
(19:43) Nowe wyzwania
(25:00) Twórczość kompozytorska
(29:55) Duch Chopina
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.
Jakub Gołąbek – jak skomponować pół utworu? – DNA Muzyki Polskiej #14
2023-03-23 01:00:00
Czy można porównać komponowanie utworu do gotowania zupy?
Przyzwyczajeni do romantycznych ideałów, mitu artysty, o każdym twórcy, także z wcześniejszych epok, chcemy myśleć w tych wzniosłych kategoriach. A więc: natchnienie, wielkie, genialne dzieła, nienaruszalne i doskonałe. A przecież kultura muzyczna to także utwory pisane szybko, na bardzo konkretne potrzeby, wymagające wielu dopowiedzeń od wykonawcy.
O takiej twórczości i zapomnianej postaci urodzonego w XVIII wieku Jakuba Gołąbka opowie specjalistka od muzyki dawnej. Historycznie poinformowana i – jak się okazuje – chwilami niezwykle pragmatyczna: Martyna Pastuszka.
Martyna Pastuszka – skrzypaczka. W roku 2004 ukończyła katowicką Akademię Muzyczną w klasie skrzypiec, w roku 2017 obroniła doktorat i jest wykładowcą macierzystej uczelni. Jej wczesne zainteresowanie historycznymi praktykami wykonawczymi zaowocowało w trwającą ponad piętnaście lat współpracę z wiodącym polskim zespołem Arte dei Suonatori. Związana jest także z zespołami w których realizuje się jako muzyk-kameralista, solistka lub/i zaproszony koncertmistrz: Hofkapelle München, Le Concert de la Loge (Paryż), Diletto (Białystok), Collegium Marianum (Praga), Collegium 1704 (Praga), Le Cercle de l’Harmonie (Paryż). W roku 2012 wraz z Arturem Malke założyła {oh!} Orkiestrę Historyczną. To o tej formacji i o działalności samej Martyny Pastuszki krytycy piszą jako o „największym naszym odkryciu ostatnich lat!!!”.
Rozmawia Agata Kwiecińska.
Spis treści:
(00:00) Wprowadzenie
(03:40) Co łączy wykonawców muzyki dawnej i muzyki najnowszej?
(08:21) Jak zrekonstruować symfonię?
(12:33) DNA muzyki Jakuba Gołąbka
(16:42) Gołąbek – polski Haydn?
(18:23) Co po Gołąbku?
(21:31) Funkcja muzyki a proces tworzenia
(24:24) Rola wykonawcy – ruszyć głową i wyobraźnią
(27:20) Rola współpracy w zespole
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.
Najgłośniejszy ślub polskiego baletu. O "Weselu w Ojcowie" – DNA Muzyki Polskiej #13
2023-03-16 01:00:00
W dzisiejszym odcinku podcastu zastanowimy się nad kapryśnością historii… Nazywane pierwszym polskim baletem narodowym „Wesele w Ojcowie” swoją prapremierę miała w 1823 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie i stała się manifestacją polskości. Spektakl szybko okazał się scenicznym przebojem – w XIX wieku gościł na warszawskiej scenie ponad 400 razy. Wystawiany był też za granicą. Co sprawia, że dziś nie wiemy o nim aż tak wiele?
O tym porozmawiamy z Adamem Kuklą – muzykologiem, absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz malarzem, absolwentem Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie.
Rozmawia Paweł Bień.
Spis treści:
(00:00) Wstęp
(01:47) Dlaczego „Wesele w Ojcowie” ma dwóch twórców?
(7:55) Kim był Józef Damze?
(10:18) Pierwszy polski balet narodowy
(12:45) Tematyka „krakowska” w XIX-wiecznych operach polskich
(16:11) Recepcja baletu
(20:20) Rola Józefa Stefaniego
(21:54) Choreografia baletu
(31:27) Nowy materiał wydawniczy i materiał wileński
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.
Teodor Leszetycki – pedagog wirtuozów – DNA Muzyki Polskiej #12
2023-03-09 01:00:00
Pianista, kompozytor, dyrygent, ale przede wszystkim – wybitny pedagog. O kim mowa? O Teodorze Leszetyckim.
Prowadził lekcje w bardzo nowoczesnym na ówczesne czasy modelu nauczania – lekcji półotwartych. Jego uczniowie i asystenci tworzyli wielką rodzinę muzyczną, a lekcje przybierały formę spotkań i dyskusji i debat.
Mało kto wie jednak, że jest on twórcą niemal 50 opusów, w których odnajdziemy nie tylko utwory fortepianowe, ale też większe formy m.in. operowe. Leszetycki jest też twórcą Koncertu fortepianowego, który prawykonany został dopiero w 1977 roku. Dlaczego? Gdzie szukać polskiego DNA jego twórczości i czy na pewno powinniśmy się go doszukiwać? O tym opowie Ewa Bogula - absolwentka Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, obecnie doktorantka oraz starszy specjalista w Dziale ds. Nauki i Wydawnictw w Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina. Rozmawia Mariusz Gradowski.
Spis treści:
(00:00) Wprowadzenie
(00:34) Kim był Teodor Leszetycki
(03:46) Panteon uczniów
(07:00) Jak wyglądało kształcenie u Leszetyckiego?
(11:15) Relacja Leszetyckiego i Paderewskiego
(14:00) Kompozycje Leszetyckiego
(18:42) Koncert fortepianowy c-moll op. 9 Leszetyckiego
(22:35) Tożsamość Teodora Leszetyckiego
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.
Pierwsza polska opera narodowa – DNA Muzyki Polskiej #11
2023-03-02 01:00:00
"Krakowiaków i Górali" zwykło się nazywać pierwszą, polską operą narodową. Wodewil z muzyką Jana Stefaniego do libretta Wojciecha Bogusławskiego, wystawiony w niedzielę 1 marca 1794 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie. Wydaje się jednak, że utwór nie rościł sobie aż tak dużych praw, by nazywać go operą. Gdzie zatem szukać jej źródeł w Polsce? O tym rozmawiamy z Łukaszem Borowiczem.
Przed mikrofonem Agata Kwiecińska.
Spis treści:
(00:00) Wstęp
(02:10) Co to znaczy DNA muzyki polskiej?
(05:28) Pierwsze polskie opery narodowe
(11:49) „Krakowiacy i Górale” Jana Stefaniego
(21:50) Aktorzy w spektaklach wodewilowych
(27:30) Założycielskie dzieła kultury polskiej a problem kultury wysokiej
(31:53) Heca albo polowanie na zająca – pierwsza polska opera
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej” Więcej: dnamuzykipolskiej.castos.com